‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Nazorat uchun savollar
1. Skvajinalami portlatishda qanday portlatuvchi moddalardan 
foydalaniladi?
2. Nimasi bo ‘yicha skvajina zaryadlari yaxlit va tarqoq b o ia d i 
va uni chizmada tushuntiring.
3. Karyer (razrez) da burg‘ilab-portlatish ishlarining sama- 
radorligini tushuntirib bering.
4. Skvajinalami portlatishda zaryad massasi qaysi ifodalar orqali 
aniqlanadi?
4-mavzu. Portlatish skvajinalari, ularning o ‘lchamlari va
burgtilash uskunalari
Portlatish skvajinalari silindr shakliga ega kon lahim i bo ‘lib. 
ular portlovchi m odda zaryadini joylashtirishga m o ‘ljallangan 
bo ‘ladi. Skvajina diam etri ds, uzunligi Ls, ortiqcha burg‘ilangan
22

---

qismi (perebur) Ip va qiyalik burchagi p (6-rasm ) skvajinaning 
asosiy parametrlari hisoblanadi.
Skvajina diam etri kon ishlari hajm i, jinslam ing fizik-texnik 
xossalari va ularning m aydalanganlik darajasiga q o ‘yiladigan 
talablami hisobga olgan holda tanlab olinadi.
Karyerlarda asosan diam etri 100-320 m m b o ‘lgan portlatish 
skvajinalaridan foydalaniladi. Kichik diam etrga ega b o ‘lgan 
skvajinalar qiyin portlaydigan q a ttiq jin slarin i po rtlatish d a 
q o ‘llanadi. K atta diam etrga ega bo ‘lgan skvajinalar esa oson va 
o ‘rtacha qiyin portlaydigan jinslarni portlatishda qoMlaniladi.
ot
6-rasm.
Portlatish skvajinalarining parametrlari.
Skvajina chuqurligi pog‘o n a balandligi va uning qiyalik 
burchagiga bog‘liq bo‘lib, quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
L =
h.
sin A
Bunda, h p - pog‘ona balandligi, m.
Perebur 
(skvajinaning ortiqcha burg‘ilangan qismi) skvajinadagi 
PM 
zaryadini portlatilganda pog‘ona islichi maydonini tekis bo‘lishi 
(ishchi m ay d o n d a d o ‘ngalaklar b o ‘lm asligi)ni va tran sp o rt 
kom m unikatsiyasini joylashtirish ham da uni surish ishlarini 
bajarishda xavfsizlikni ta ’minlash maqsadida burg‘ilanadi.