‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

 
UO‘K 553.3/9(075)
КБК 33.22ya722
© «IQTISOD-MOLIYA», 2013
© Djabbarov M .N ., Aripova L.T., 2013
A lisher N avoiy
nomidagi
O ’zbekiston MK 
Jj7iS-Q043 13-432r *

---

KIRISH
Konchilik yo‘nalishi 
- 0 ‘zbekiston Respuhlikasining yirik 
ta rm o q la rid a n biri b o ‘lib, xalq xo'jaligini rivojlantirish va 
samaradorligining yuqori darajada bo'lishini ta'm inlashda katta 
ahamiyatga ega. Respublikada konchilik sanoati tarmoqlarida neft, 
tabiiy gaz, ko ‘m ir. rangli m etall, nom etall qurilish m ateriallari 
kabi ko‘plab foydali qazilma konlarini qazib chiqamvchi korxonalar 
faoliyat yuritadi.
Konchilik sanoati texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilashga 
birinchi navbatda, konlarni progrcssiv ochiq usulda qazib olishni 
rivojlantirish orqali erishiladi. Foydali qazilm a konlarini ochiq 
usulda qazib olish texnik-iqtisodiy va ijtimoiy jih atd an istiqbolli 
usul hisoblanadi. Ochiq usulda kon qazishning qudratli indastrial 
bazasi mavjudligi va foydali qazilma zaxiralarining yer yuziga yaqin 
joylashganligi tufayli hozirgi vaqtda m am lakatim izda qazib 
olinayotgan qattiq mineral xomashyoning katta qismi (80-85 %) 
ana shu progrcssiv ochiq usulda qazib olinm oqda.
0 ‘zb ek islo n R espublikasi P rezid en ti 
I.A. 
K arim ovning 
ta ’kidlashicha «... ( ) ‘zbekiston zam inida mavjud bo ‘lgan boylik- 
larga ega m am lakatlar jahon xaritasida ko ‘p emas. Bu boylik- 
laming ko‘pchiligi hali ishga solinmagan».
M am lakatim iz o ‘z boyliklari bilan haqli ravishda faxrlansa 
arziydi, chunki bu yerdan m ashhur M endeleyev davriy sistem a- 
sining deyarli barcha elem entlari topilgan. H ozirga qadar 2,7 
m ingdan ziyod turli foydali qazilma konlari va m a’danlari b o ‘lgan 
istiqbolli joylaraniqlangan. U lar 100 ga yaqin mineral xomashyo 
turiarini o‘z ichiga oladi. Shundan 60 dan ortig‘i ishlab chiqarishga 
jalb etilgan. 900 dan ortiq kon qidirib topilgan b o ‘lib, ularning 
tasdiqlangan zaxiralari 970 milliard AQSH dollarini tashkil etadi. 
Shu bilan birga, um um iy mineral xomashyo potensial 3,3 trillion 
AQSH dollaridan ortiqroq baholanadi.
3

---

Н аг yili respublika konlaridan taxm inan 5.5 m lrd. dollar 
m iqdorida foydali qazilm alar olinm oqda va u lary o n ig a 6.0-7.0 
mlrd dollarlik yangi zaxiralar q o ‘shilmoqda.
Bir q ator foydali qazilm alar, chu n o n ch i, oltin, uran, mis, 
tabiiy gaz, volfram, kaliy tuzlari. fosforitlar. kaolinlar bo'yicha 
0 ‘zbekiston tasdiqlangan zaxiralar va istiqbolli rudalar jihatidan 
butun dunyoda ham yetakchi o ‘rinni egallaydi.
0 ‘zbekiston oltin zaxiralari b o ‘yicha dunyoda 4 -o ‘rinda. uni 
qazib olish b o ‘yicha 7 -o ‘rinda, mis zaxiralari b o ‘yicha 10—11- 
o ‘rinda. uranzaxirasi bo‘yicha 7 -8-o‘rinda turadi. Hozirgi kunda 
qidirib topilgan zaxiralar negizida 400 ga yaqin kon, shaxta, 
karyer. neft-gaz konlari ishlab turibda.
«K onchilik ishi» y o ‘nalishi b o ‘yicha m utaxassislar 
tayyorlashda kollej talabalari ushbu o ‘quv qo ‘llanm a orqali konlar 
va atam alar to ‘g ‘risida um um iy m a'lu m o t oladilar. O chiq kon 
ishlari. kon jinslarini qazishga tayyorlash, kon jinslarini qazib 
olish va yuklash. karyer yuklarini tashish, foydali qazilm a 
boyliklarini qoplovchi qoplam a jinslarni ag‘darmalaiga tashish va 
ag‘darm alar hosil qilish, karyer m aydoni va uni ochish, foydali 
qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish tizimlari texnologiyasi 
kabi masalalarni o ‘rganadilar.
0 ‘quv qo ‘llanma boNimlarining nazariy talqini akadem ik 
V.V. Rjevskiy, akademik N.V. Melnikov, professor E.F. Sheshko. 
professor M .T. Novojilov, prof. P.I. Tom akov va boshqa olim lar 
ijodlari bazasida yoritilgan.
0 ‘quv q o ‘llanm ani chop etishga tayyorlashda hurm atli 
ustoz, «K onchilik ishi» kafedrasi dotsenti N .X . Sagatov va K.B. 
Kazakbayevalar yaqindan yordam berganliklari uchun mualliflar 
ulaiga chuqur minatdorchilik bildiradilar.
4

---