‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Nazorat uchun savollar
1. Ochiq kon Lshlari ta ’rifi va rivojlanish yo‘nalishlarini so‘zlab 
be ring.
2. 0 ‘zbekistonda konchilik sohasini holatini yoriting.
3. Ochiq kon ishlari nechta asosiy ishlardan tashkil topgan?
4. Foydah qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish sxemasini 
tushuntiring.
5. Karyer (razrez)ning asosiy elementlariga nim alar kiradi?
6. Konni ochish koeflitsiyenti deganda nim ani tushunasiz? 
Uning turlari va aniqlash usullarini tavsiflab bering.
2-mavzu. Kon jinsini qazib olishga tayyorlash usullari
Kon jinslari massivining asosiy xususiyatlari va ularni aniqlash
usullari. 
K on jinslarini qazib olishga tayyorlash ishlari navbatdagi 
jarayonlar - jinslar massivini qazib olish va yuklash, tashish, 
ag‘darm alar hosil qilish va qayta ishlov berish kabi jarayonlarni 
bajarish uchun texnik im koniyatlar yaratish m aqsadida amalga 
oshiriladi.
Kon jinslarini qazib olishga tayyorlash turli usullar bilan ularni 
massivdan ajratib olib, kerakli kattalikka ega b o ‘lgan boflaklar 
darajasida maydalashdan iborat bo‘ladi. Hozirgi vaqtda karyerlarda
14

---

kon jinslari massivini qazishga tayyorlashda quyidagi usullardan 
keng foydalaniladi: kon jinslarini bevosita massivdan ajratib olishga 
asoslangan m exanik usul. gidravlik usul, maxsus yum shatkich 
m a sh in a la r y o rd a m id a kon jin sla ri m assivini y u m sh atish
(m aydalash), burg‘ilab portlatish asosida kon jinslari massivini 
buzish (maydalash).
Mexanik usulda 
yum shoq va b o ‘shoq kon jinslari ekskavator 
yoki boshqa kon qazish mashinalari yordamida bevosita massivdan 
ajratib olinadi va transport vositalariga yuklanadi.
Gidravlik usul 
o ‘zidan suv yoki suyuq aralashm alam i o ‘tkazib 
yuborish qobiliy atig a ega b o ‘lgan ko n jin sla rin i qazishga 
tayyorlashda q o ‘llaniladi. Bunda yuqori bosimdagi suv oqim i jins 
g ‘ovaklariga kirib, jins zarrachalarini bir-biriga bog‘lab turgan 
moddani (sementni) eritib, jinsni ng qattiqlik darajasini pasaytiradi, 
ya'ni yumshatadi.
Yarim qoyasim on jinslarni qazishga tayyorlash traktorga 
o ‘matilgan