iM untazam o ‘qitishning ilk turi qadimgi
y u n o n faylasufi Suqrot
( e ra m iz d a n avvalgi 4 6 9 —399 er. avv. yillar) va uning o ‘quvchilari
to m o n id a n keng qoMlagan vordamchi savollarea iavob topish m etodi
hisoblanadi. Bu m etod suqrotcha suhbat metodi nom ini olgan. 0 ‘qituvchi
(faylasuQ o ‘quvchida qiziqish, bilishga intilishni uyg‘otadigan savoldan
foydalanadi, m u lo h aza yuritish asosida o ‘quvchini voqea-hodisalarning
mohiyatini idrok etishga u n d a y d j j O ‘qituvchining mulohazasi k o ‘pincha
ritorik savollarni m u h o k a m a qilish bilan t o ‘Idirilib turiladi. Suqrotcha
su h b atlar bir yoki bir n e c h a o ‘quvchilar ishtirokida tashkil etiladi.
D oem atik o ‘qitish — ja m o a asosida idrok etish
faoliyatining ilk turi
b o ‘lib, o ‘rta asrlarda keng tarqalgan. 0 ‘rta asrlarda, G ‘arbiy Yevropada,
dogm atik o ‘qitishda lotin tili, Markaziy Osiyo mamlakatlarida esa arab
tili yetakchi o ‘rin tutgan.j M usulm on pedagogik konsepsiyasi sezilarli
intellektuallik xususiyafiga ega b o ‘lgan. Komillikka
bilimlaridan faol
fovdalana oladigan odam gina erishishi mumkin deb hisoblangan. «Haqiqiy
g ‘oyalar» (Abu Ali ibn Sino. «Donishnom a» «Bilimlar kitobi»), haqiqiy
bilimlarni o ‘zlashtirishga ikki t o ‘siq xalaqit qiladi: so‘zlarining aniq va
fikrlarining tushunarli emasligi. Mazkur kamchilikni bartarafetishda logika
alohida o ‘rin egallaydi. M u su lm o n m amlakatlarida bolani o ‘qitish va
tarbiyalashda u t o m o n id a n Q u r ’onning arab tilida yod olinishi bilim
egallashning asosiy sharti hisoblangan. Bundan tashqari XV—VII asrlarda,
bir qator maktablarda fors tili ham o ‘igatilgan. Asosiy ta ’limni bolalar
m aktablar — boshlang‘ich m aktabda olganlar (m uqaddas kitobni o ‘qish
va talqin qilish m ashg‘uIotlari, o ‘qish, yozish va hisobga o ‘rganganlar).
, D ogm atik o ‘qitishda o ‘quvchilam ing asosiy faoliyatlari tinglash. o ‘aish.
vod olish. eslab qolish va m atnni so‘zm a-so‘z takrorlashdan iborat b o ‘lgan^
Oliy t a ’lim m a d ra s a la rd a berilgan. M o v aro u n n ah rd ag i eng yirik
o ‘q u v m a s k a n l a r i s i r a s i g a S a m a r q a n d , B u x o r o , U r g a n c h va
G ‘ijduvondagi m adrasalarni kiritish m umkin. Bu m a ’rifiy m arkazlam ing
rivojlanishi XV-^VH asrlarga t o ‘g ‘ri kelgan. M adrasalarda, o ‘qitish fors
t i lla r id a p l i b b o rilg a n . T a l a b a l a r m ajburiy
t a rz d a arab tilini h am
Dostları ilə paylaş: