‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I
Aqliy va psixik rivojlanishida nuqsonlari boMgan o ‘quvchilarni
Yüklə 24 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Aqliy va psixik rivojlanishida nuqsonlari boMgan o ‘quvchilarni
korreksion o ‘qitish. Psixik rivojlanishdan ortda qoluvchi bolalarning p six o lo g ik -p e d a g o g ik ta vsifn o m a lari. T a d q i q o t l a r p r e d m e t l a r n i o ‘zlashtira olm aydigan o ‘quvchilar orasida psixik rivojlanishi ortda q o l g a n , y a q q o l i f o d a l a n m a y d i g a n s e n s o rli, i n t e l l e k t u a l , n u tq iy buzilishlarga ega bolalar mavjudligi, buning sababi markaziy nerv tizimi s hikastlanishining asorati, m inim al miya diafunksiyalari ekaniligini k o ‘rsa ta d i. Psixik rivojlanishi o r t d a qolg an b o l a l a r p re d m e tla rn i o 'z lashtira olmaydigan o 'q u v c h ilam in g tax m in an 50 foizini tashkil etadi. P R O Q n i b o la la r rivojlanishini k o ‘rsatuvchi a n o m a liy a sifatida o ‘rganish XX asrning 50-yillarining oxirida boshlanib, 60—70-yillarda keng om m alash d i. T a d q iq o tc h ila r (G .B .S h o u m a ro v , K .S.Lebedinskaya) P R O Q ning quyidagi t o ‘rt variantini keltiradilar: 1 ) k onstitutsional kelib chiqish; 2 ) so m a to g e n kelib chiqish; 3) psixogen kelib chiqish; 4) serebral-organik kelib chiqish. Psixik rivojlanishi o rtd a qolgan maktabga borayotgan bolalar o ‘ziga xos xususiyatlarga ega boMadilar. U lar m aktabda o ‘qishga toMa tayyor em a s la r, ularda m a k ta b d a o ‘qish uchun za ru r boMgan k o ‘nikm a va m ala k a la rs h a k lla n m a g a n , dasturtalablarini o ‘zlashtirish uchun layoqati yetarli emas. U la r m axsus yordam siz hisobiash, o ‘qish va yozishni, shuningdek, maktabdagi tartibni o ‘rgana olmaydilar. Faoliyatlarni tashkil e tis h d a qiyinchilikni his etadilar. Ularda ruhiy toliqish kuzatilib, tez www.ziyouz.com kutubxonasi c h a r c h a s h , ish bajarish q o b iliy a tin in g pasayishi, b o s h l a g a n ishini bajarm aslik kabi h o latlar kuzatiladi. K o ‘pincha boshlari og'riydi. Psixik rivojlanishi o rtda qolgan bolalarning xulqi h a m o ‘ziga xos. M a k ta b d a ular o ‘zlarini m a k ta b g a c h a yoshdagi b o la la r kabi tutishadi. U lard a o ‘qishga nisbatan qiziqish y o ‘q yoki ju d a past b o ‘lib, m ak tab g a nisbatan ijobiy m unosabat kuzatilmaydi. O lyin ular u c h u n asosiy faoliyat b o ‘lib qoladi. P R O Q li bolalarni k o ‘p in ch a aqli z a if deb hisoblab x a to qiladilar. U larni o ‘zaro farqlashda ayrim o m illar q o ‘l keladi. C h u n o n c h i , P R O Q bolalarda oddiy bilimlarni o ‘zlashtirish, hisoblash ko ‘n ik m alarini egallab olishda qiyinchilik ko'zga tashlanishi bilan birga s h e ’r yoki erta k larn i eslab qolish qobiliyati va idrok etish faolligi ancha yuqori b o ‘ladi. Bunday xususiyatlar aqli z a if bolalarda kuzatilm aydi. K o ‘pchilik h o llard a P R O Q ( Z P R ) o ‘quvchilar o m m a v i y u m u m iy o ‘rta t a ’lim m a ktablarida o ‘qitiladilar. U lar bilan individual korreksion ishlar olib borilm aydi, shu bois ular a m a ld a o ‘quv j a r a y o n i d a n c h e td a qoladilar va p re d m e tla rn i o ‘zlashtira olm aydigan o ‘q u v c h i l a r qato rig a kiritiladilar. U la r maxsus tashkil etiluvchi korrek sio n -riv o jlan tiru v ch i t a ’limga m uhtojlar. Ularga a lo h id a e ’tib o r ko ‘rsatish t a la b etiladi. Psixik rivojlanishi o rtd a qolgan b o lalar bilan k o rre k sio n is h la r olib borishning xususiyatlari. 0 ‘zb e k isto n d a XX asrning 6 0 -y iIla rid a ilk bor psixik rivojlanishdan o rtda qolgan b o lalar bilan m ax su s ped a g o g ik ishlar am alga oshirilgan. Hozirgi k u n d a psixik rivojlanishdan o rtd a qolgan b o l a la r u c h u n maktab internatlar va maxsus t a ’lim muassasalari faoliyat olib b o rm o q d a. S huningdek, u lar o m m aviy u m u m iy o ‘rta t a ’lim m a k t a b l a r id a tashkil etilgan korreksion-rivojlantiruvchi sinflarda h am o ‘q itishlari m u m k in . T a ’lim ja ra y o n i quyidagi bo sq ich lard a am alga oshiriladi: 1. B oshlang‘ich u m u m iy o ‘rta t a ’lim ( t a ’lim m u d d a t i — 4 —5 yil). 2. Asosiy u m u m iy o ‘rta t a ’lim ( t a ’lim m ud d ati — 5 yil). Bolalarni korreksion m uassasalarga qabul qilish P T P K n i n g xulosasi b o ‘yicha o t a - o n a l a r i yoki u la r n i n g o ‘rnini b o su v c h i s h a x s l a r n i n g roziligiga k o ‘ra am alga oshiriladi. S in f 12 nafar o 'q u v c h i d a n iborat b o ‘ladi. U la r rivojlanishidagi n u q so n la rn in g b a r ta r a f etilishiga k o ‘ra om m aviy u m u m iy o ‘rta t a ’lim m uassasalariga o ‘tkazilishlari m u m k in . Ik kinchi b o s q ic h d a t a ’lim (V—IX sinflar) a yrim o ‘z g a r t i r i s h la r (muayyan o ‘quv mavzulari yoki ulardagi materiallar hajm ini qisqartirish) www.ziyouz.com kutubxonasi |