‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

m e h n a t b a y r a m i, o ' q u v c h i l a r y a s a g a n b u y u m l a r
k o ‘rgazm asi;
h a sh a rla r u y u sh tir ish ;
q a r o v c h is i y o ‘q , b e m o r , k e k s a v a n o g ir o n k is h ila r g a
k o 'r sa tilu v c h i in so n p a r v a r lik y o r d a m i;
k o ‘k a la m z o rla sh tir ish ;
t a ’m irla sh (m a k ta b b in o s in i) ;
« M o h ir q o 'lla r » t o ‘g a r a g in in g fa o liy a ti
30-chizma. Mehnat tarbiyasining tashkiliy shakllari
M e h n a t tarbiyasining iqtisodiy ta rb iy a bilan aloqadorligi. 0 ‘tgan 
asming 30-yillaridan boshlab o ‘quvchilaiga iqtisodiy bilim berish h a m d a , 
ularda m eh n at va kasbiy faoliyatni tashkil etish k o ‘n ik m a , m alak a la rin i 
shakllantirish masalasiga jiddiy e ’t ib o r berila boshlandi. 0 ‘quvch ilarg a 
iqtisodiy bilim larni berish, u la rd a is h ch an lik , tartiblilik, e h tiy o tk o rlik
xislatlarini shakllantirish ta rbiya viy ish larn in g ta rk ib iy q is m la r id a n
sanaladi.
Hozirgi davrda, k a d rla r t a y y o rla sh m asalasi en g m u h i m vazifa 
sifatida q o ‘yilib, t a ’lim sifatini oshirish bilan biiga o ‘quvchilarni iqtisodiy 
bilim lar bilan qurollantirish, a yniqsa, b o z o r iqtisodiyoti m u n o s a b a tla r i 
shakllanayotgan m avjud s h a ro itd a m u h i m va zarur.
Iqtisodiy t a ’lim o ‘quvchilarga x o 'jalik yuritish tizim i (oila budjetini 
shakllantirish, x o ‘jalikni yuritish, m av ju d m o d d iy boyliklarni asrash, 
k o 'p a y tiris h , s a v d o - s o ti q m u n o s a b a t l a r i n i t o ‘g ‘ri ta s h k i l e t i s h va 
h o k a z o la r) t o ‘g ‘risidagi n a z a riy b i l i m l a r n i b e ris h g a y o ‘n a l t ir i l g a n
pedagogik jarayon.
Iqtisodiy tarbiva o ‘quvchilarga iq tisodiy bilim larni b e r is h , u la rd a
xo'jalik yuritish faoliyat (oila budjetin i shakllantirish, x o ‘jalik n i yuritish, 
m a v j u d m o d d i y b o y l i k l a r n i a s r a s h , k o ‘p a y t i r i s h , s a v d o - s o t i q
m u n o sa b a tla rin i t o ‘g ‘ri tashkil e tis h va h o k a z o ! a r ) n i ta s h k i l e tis h
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

k o ‘n ik m a va m alakalarini shakllantirishdan iborat pedagogik faoliyat 
jarayoni.
B in o b a r i n , iqtiso d iy t a rb iy a yosh a v lo d d a iq tiso d iy bilim va 
k o ‘n i k m a l a r n i riv o jla n tirish , u la rn i t e j a m k o rlik , m e h n a ts e v a rlik , 
tashabbuskorlik, iqtisodiy faoliyatni yo ‘lga qo'yish t o ‘g ‘risida fikrlashga 
o'rgatadi.
Iq tiso d , iqtisodiyotning o ‘zi nim a? Bu t u s h u n c h a y u n o n olimi 
G e lio t t o m o n i d a n kiritilgan b o ‘lib, bu — «uy x o ‘jaligini boshqarish 
s a n ’ati» m a ’nosini anglatadi. Keyinchalik bu tu s h u n c h a n in g mohiyati 
kengayib, m a ’nosi h a m t o ‘ldirib borilgan. Iqtisodiyot — bu ju d a keng 
va m u r a k k a b t u s h u n c h a . Iqtisod atam asi t o r m a ’n o d a inson yaratgan 
b a r c h a boylik la rn i tejash , sh u n in g d e k , in so n m e h n a t i n i qadrlash 
m a ’nosini anglatadi. K eng m a ’n o d a iqtisodiyot insonning tirikchiligini 
o ‘t k a z is h g a q aratilg a n x o ‘j a l ik faoliyati b o ‘lib, bu faoliyat ishlab 
c h i q a r is h d a n b o s hlanib, y a ratilga n m ah su lo tla rn i iste’m ol etish bilan 
y a k u n la n a d i.
D e m a k , iqtisod inson faoliyatining asosiy jih ati b o ‘lib, jam iyatning 
eng m u h i m negizi, uning poydevori hisoblanadi. C h u n k i, eng avvalo, 
in so n n in g inson sifatida talab-ehtiyojining qondirilishiga, albatta, uning 
iqtisodiy faoliyati asosida erishiladi.
B u la rd a n m a ’lum ki, inso n o ‘z hayotida iqtisodiyot bilan doim iy 
m u n o s a b a t d a b o ‘ladi. Iqtisodiy tarbiya, avvalo, oiladan boshlanadi. 
O ilad a iqtisodiy tarbiya z a m irid a ham m ehnatsevarlikni tarbiyalash 
y o t a d i . B o l a l a r o ‘z m e h n a t i n a t i j a l a r i n i k o ‘r g a n d a g i n a o ‘z 
im k o n iy a tla rid a n t o ‘g ‘ri foydalanayotganini anglab yetadi, m ustaqil 
faoliyat yuritishni o ‘rg a n a d i, ularda tadbirkorlik va ishbilarmonlik 
xislatlari tarkib topadi.
Oilada y o ‘lga q o ‘yiladigan bolalar m ehnati hovli va xonalam i tartibli 
saqlash, kiy im -k ech a k la rn i asrab-avaylash, uy jihozlarini t a ’mirlash, 
r o ‘z g ‘o r y um ushlariga y o rd a m berish kabilar k o ‘rinishlarida n am o y o n
b o ‘ladi.
O t a - o n a l a r bolalarni m e h n a t faoliyatini kuzatib borib, ularga za ru r 
o ‘rin d a m aslahat beradilar. Ayniqsa, o ‘q u vchi-yoshlarda oilada h a m , 
t a ’lim m uassasalarida h a m tejam korlikka rioya qilishga o ‘rgatish katta 
a h a m iy a tg a ega.
Iq tis o d iy tarb iy a o ‘z ichiga o ‘q u vchilar t o m o n i d a n iqtisodiyot 
asoslarini o ‘rganish, u la rn in g unum li va ijtimoiy m e h n a tn in g turli 
k o ‘rinishlarida ishtirok etish, rejalashtirishga doir bilim va malakalarga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ega b o ‘lish, ishlab chiqarish m a h s u lo tla rin i hisobga olish va nazorat 
qilish kabilarni oladi.
Iqtisodiy tarbiyaning inson va ja m iy a t, iqtisodiy geografiya, tarix, 
m a t e m a t i k a , ximiya, biologiya, m e h n a t t a ’lim i d a r s la rid a am a lg a
oshirilishi y a n a d a ijobiy sam aralarni beradi. E ng m u h i m i «Iqtisodiyot 
a s o sla ri» o ‘q u v fani asosida o ‘q u v c h i l a r i q t is o d i y t u s h u n c h a l a r ,
k ategoriyalar h a m d a ishlab c h iq a rish n i rivojlantirish qo n u n iy atlarin i 
o ‘rganadilar.
J a m i y a td a keng k o ‘lamli iqtisodiy is lo h o tla r a m a lg a oshirilayotgan 
s h a ro itd a Respublika iqtisodiyotini rivojlantirish, x o ‘jalik n i oqilo n a 
tashkil etish, sanoat va qishloq x o ‘jaligi ta r m o q l a r in i takom illashtirish, 
m o liy a o p e ra ts iy a la rn i t o ‘g ‘ri tash k il e tish , re ja la s h tirish , m e h n a t 
u n u m d o rlig i, ishlab chiqarish s am arad o rlig i, k o rx o n a la r rentabelligi, 
kichik va o ‘rta biznes, ijara, b o z o r infrastrukturasi, m ah su lo t qiym ati, 
s o f d a r o m a d , q o ‘shim cha d a r o m a d , b u d jet, x a ridor, to v ar, tovarlar 
im porti va eksporti, sh artn o m a, birja, ra q o b a t, m e n e j m e n t , m arketing, 
pul, b an k , b a n k n o t va boshqalar h a q id a t o ‘la m a ’lu m o tla r n in g berilishi 
o ‘q u v ch ilarn in g iqtisodiy ongini s h a kllantirishga y o r d a m beradi.
S in fd a n tashqari tarbiyaviy t a d b irla r h a m d a tarbiyaviy soatlarda 
i q t i s o d i y m a v z u l a r d a t a r b i y a v i y s u h b a t , b a h s v a m u n o z a r a l a r
Iqtisodiy tarbiyaning samarali shakl va m etodlari
I
............ ....