‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I
Yüklə 7,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
,/ia rsa Ia r o ‘z i d a “ga
b o 'lad i. Uning qarashicha, „narsalar biz u ch u n “ni inson bila oladi, „narsalar o ‘zida“ni esa inson bila olmaydi. Kantning „narsalar biz uchun“i, bu — insonni qurshab turgan predm etlar va hodisalar, shu jumladan, tabiat ham. „Narsalar o ‘zida“ esa: erkinlik, o ‘lmaslik, Xudo va shu kabilardir. Ulami inson hech qachon to‘liq bila olmaydi. Ilm va fan yutuqlariga asoslangan faylasuflar esa, insonning dunyoni va o ‘zini bilishini doim o e ’tirof etib kelganlar. Qadimgi yunon faylasuflari inson dunyoni va o ‘zini bilishi, haqiqatga erishishi m um kin, deyishgan. U lar hissiy va aqliy bilishning roli haqida ham qimmatli fikrlar aytishgan. 0 ‘rta Osiyo m utafakkirlari Forobiy, B eruniy, Ibn Sino, U lug‘bek, Navoiylar ham insonning dunyoni va o ‘zini bilish masalasi haqida to ‘xtalib, inson tabiat va jam iyatni ham da o ‘zini bilishga qodir, inson bilishi sezgi va idroklardan boshlanib, tafakkurga tom on rivojlanib boradi, inson aqli—faol, u bilishning asosiy qurolidir, deyishadi. U lar inson bilishi m a’lum narsalardan nom a’lum narsalar tom on rivojlanib boradi, deb ko‘rsatishgan. 253 Tasavvuf falsafasi vakillari o ‘z qarashlarida insonning hissiy bilishi tashqi bilishni, aqliy bilish esa ichki bilishni tashkil qilishini aytishib, ularning o ‘zaro bogiiqligini ham uqtirganlar. Shu bilan birga, ular inson dunyoni va o ‘zini bilishi uchun ma’naviy kamolotga erishish quruq intilish bilan emas, balki o ‘qish, o‘rganish, bilimlarni va hunarlarni egallash, jamiyatda boshqa kishilar bilan o ‘zaro mulo- qotda va munosabatda bo'lish orqali yuzaga keladi, deyishadi. XVII—XVIII asr Yevropa faylasuflari ham insonning dunyoni va o ‘zini bilishi haqida qimmatli fikrlarni bildirishadi. Masalan, ingliz faylasufi F.Bekon, inson bilishi sezgilardan boshlanadi, bilishning manbayi tajribadir , sezgilar orqali olingan dalillarni inson tafakkur yordam ida qayta ishlab chiqadi, deydi. U inson bilish jarayoni fan va amaliyot bilan bog'liq ekanligini, ularga xizmat qilishi lozimligini aytadi. Fransuz faylasufi Dekart esa, insonning dunyoni va o ‘zini bilishi masalasi haqida to ‘xtalib, birdan-bir to ‘g‘ri bilish — tafakkurdir. deydi. U inson bilish jarayoni fan va amaliyot bilan bog‘liq ekanligini, ularga xizmat qilishi lozimligini ham aytadi. Yüklə 7,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|