bo‘lgan birorta belgi yoki xususiyatni mavhum holatga keltirishdir. Ilmiy bilish jarayoni umumlashtirish va abstraktlashtirish bilan
tugamaydi.
Konkretlashtirish — umumlashtirish va abstraktlashtirish jarayonida ajratib olingan, e ’tibordan soqit qilingan oldingi belgi va xu susiyatlarn i yana predm et yoki hod isalar bilan bog‘lab, shu predmet yoki hodisa haqida aniq bir fikr hosil qilishdir. U m u m lash tirish , ab strak tlash tirish va k o n k re tla sh tirish
tafakkurdagi yaxlit m antiqiy amalning turli tom onlaridir, xolos.
Tadqiqotchi um um lashtirish va konkretlashtirish usullari asosida
tafakkur jarayonida yangi nazariy bilim larni hosil qiladi. Bu
usullarning har uchalasi tafakkur jaray o n id a doim o birlikda
qo ‘llanib, bir-birlarini to'ldirib keladi.
Umumlashtirishdan abstraktlikka va undan konkretlikka hamda
konkretlikdan um um lashtirish orqali yana abstraktlikka tom on
borish — bilishning um um iy usullaridir.
Ilm iy bilishning bu usullari fan lar taraq q iy o tin in g turli
davrlarida turlicha rol o ‘ynab kelgan. Konkretlikdan abstraktlikka
borish usuli fanlarning shakllanish davrida, ularga oid turli
ilmiy tushuncha va kategoriyalarni ishlab chiqishda m uhim rol
o ‘ynagan edi. K eyinchalik, fanlar jad al rivojlanib borgan sari,
predm et yoki hodisalam i ch u q u r bilish talabi abstraktlikdan
konkretlikka ko'tarilish usulining aham iyatini orttiradi. Shunga
qaram ay, ilmiy bilish jarayonida bu ikki usul doim o birlikda va
o ‘zaro bog‘liqlikda q o ‘llaniladi. Bu usullar nazariy bilishning
induktiv va deduktiv m etodlari bilan ham cham barchas bog‘-
liqdir.
267
f) Induktiv va deduktiv metodlar. Induktiv metod yoki induksiya — bilishning shunday usuliki,
