Z. T. M s h m o V a

1.5. Psixologning psixoprofilaktik ish lari
Amaliyotchi psixologlar ish tajribasini tahlil qilib, biz 
psixologik xizmat doirasida alohida diagnostik ish, alohida 
korreksion ish haqida gapirish mumkin emas degan xulosaga 
keldik. Psixologik xizmatda diagnostik — rivojlantiruvchi 
yo‘nalishlar ishning yagonayo‘nalishlaridir. D.B. Elkoninning 
ta’kidlashicha, bolalarni tanlash uchun, aniqlangan chetla- 
shishlarni tuzatish maqsadida psixik taraqqiyotni nazorat 
qilishga yo‘naltirilgan maxsus tashxis zarur. Taraqqiyotda bo‘- 
lishi mumkin bo‘lgan chetlashishlarni ertaroq tuzatish uchun 
psixik taraqqiyotni nazorat qilish kerak. Amaliyotchi psixolog 
laqatgina tashxis qo‘yish bilan cheklanm asdan, keyingi 
rivojlanish dasturini ishlab chiqadi, o ‘zi bergan tavsiyalarning 
bajarilishini nazorat qiladi, korreksion va rivojlantiruvchi ish- 
larni o ‘zi ham olib boradi.
13

---

Amaliyotchi psixologning diagnostik-korreksion ishi mu- 
rakkab faoliyat turlaridan biri bo‘lib, maxsus psixologik tay- 
yorgarlikni talab qiladi. Amaliyotchi psixologning diagnostik- 
korreksion faoliyati murakkab, javobgarlikni talab qilishi bilan 
birga kam ishlangandir. Bu jarayon birinchi bo‘lib, tarbiyasi 
qiyin va normal bolalarni o ‘rganishga bag‘ishlangan pedadogik 
tadqiqotlarda L.S.Vigotskiy tomonidan qoMlangan. I.Shvansara 
shaxs taraqqiyotini tashxis qilishning bosqichli eksperimental- 
psixologik nuqtayi nazarini taklif etadi.
Bu bosqichlar quyidagilar: 1. Psixologga rasmiy iltimos.
2. Psixologik muammoni aniqlash. 3. Tadqiqot metodini tanlash.
4. Psixologik tashxis qo‘yish. 5. Amaliy tavsiyalar.
Psixologning rasmiy iltimosga javob tarzidagi ishini birinchi 
nuqtayi nazar sifatida psixologning yoki bu tarbiyasi qiyin 
o ‘quvchiga nibatan o‘qituvchining ma’lum ijtimoiy talabiga 
javobini ko‘rsatish murnkin. Bu holda o‘quvchiga «tarbiyasi 
qiyin» tashxisi (diagnozi) o ‘qituvchilar, tibbiyot xodimlari, 
voyaga yetmaganlar ishi bo'yicha nazorat xodimlari tomonidan 
qo‘yilgan boMadi. Psixologning vazifasi — qiyinchiliklaming 
sabablarini aniqlash va ularga mos tuzatish (korreksiya) me- 
todlarini topishdan iborat.
Psixoprofilaktik ish — amaliyotchi psixologning eng kam 
ishlangan faoliyat turlaridan biri hisoblanadi. Psixoprofilaktika 
muammolari ko‘proq Amerika adabiyotlarida aks etgan.