Z. Z. Miryusupov, J. X. Djumanov

 
10Base-T standarti tarmog„i: T
x
- uzatuvchi; R
x
- qabul 
qiluvchi. 
3.5- rasm.
 
Ethernet konsentratorlarini ierarxik tarzda ulash. 

---

40 
3.6-rasm. Optik tolali kabel. 
b
)
10Base-FL standarti –
bu xil tarmoqlarning 
FOIRL
standarti 
tarmoqlaridan farqi shuki, kompyuter bilan konsentrator orasidagi 
(konsentrator bilan konsentrator orasidagi) masofa ko„pi bilan 2 km 
gacha bo„lishligidir. 
c
)
10Base-FB standarti
- bu standart esa, konsentratorlarni ulash 
uchun ishlatilgan. Kompyuterlar undan foydalana olmaydi. Bunda bitta 
segmentning uzunligi 2 km-gacha bo„lishi, segmentlar soni esa 6-
tagacha bo„lishi (ya‟ni 5-tagacha konsentratorlar ulanishi) mumkin, 
hamda tarmoqning umumiy uzunligi 2740m bo„lishi mumkin.
 
 
 
3.1.2.Fast Ethernet texnologiyasi 
 
1992 yili tarmoq qurilmalarini ishlab chiqaruvchi kompaniyalar 
Ethernet texnologiyasini rivojlantirish maqsadida ikki yo„nalishni 
tanlagan ikkita guruhga birlashdilar. Birinchi guruh SynOptics, 3Com va 
boshqa kompaniyalardan iborat bo„lib, ular avvalgi Ethernet 
texnologiyasi xususiyatlarini saqlab qolgan holda yangi texnologiyani 
yaratishni maqsad qilib qo„ydilar, bu guruhning nomi 
Fast Ethernet 
Alliance
edi. 
Ikkinchi guruh, Hewlett-Packard va AT&T kompaniyalari 
boshchiligida tuzilib, ular o„z oldilariga avvalgi Ethernet tarmoqlari 
kamchiliklarini yo„qotishni maqsad qilib qo„ydilar. 
Fast Ethernet tarmoqlarida koaksial kabel ishlatilmaydi, shuning 
uchun ularning tuzilishi - har doim kommutatorlar va konsentratorlar 
asosida qurilgan ierarxik yulduz topologiyasiga ega bo„ladi (3.7-rasm). 
Fast Ethernet tarmoqlari konfiguratsiyasining avvalgi - 10Base-T 
va 10Base-F kabi standartlaridan farqli joyi shuki, bunda konsentratorlar 
asosida qurilgan tarmoqning diametri, ko„pi bilan 
200m (250m)
bo„lishi 

---

41 
mumkin. Shuning hisobiga, bu standartda 
kadrni uzatish vaqti 10 
baravar kichraygan
, ya‟ni axborot uzatish tezligi 
100 Mbit/sek-ga
etkazilgan. 
3.7-rasm. Ierarxik yulduz topologiyasi. 
Fast Ethernet texnologiyasi asosida qurilgan tarmoqlarning 
umumiy uzunligini - 
kommutatorlardan
foydalangan holda oshirish 
imkoniyati mavjud. Bunda fizik segmentlarning uzunligi uchun 
belgilangan chegaralar buzilmasligi kerak. Shuning uchun katta 
uzunlikka ega bo„lgan magistral lokal kompyuter tarmoqlarini qurishda 
Fast Ethernet texnologiyasidan bemalol foydalanish mumkin bo„ladi. 
Bunda tarmoqni ishlashi - 
to‘liq dupleks rejimda
amalga oshirilishi 
kerak bo„ladi. 
802.3u standartiga asosan - Fast Ethernet tarmog„i uchun fizik 
sathining uch xil spetsifikatsiyasi ishlab chiqilgan (3.8-rasm): 
1. 
100Base-TX
- beshinchi kategoriyali ikkita juftli (to„rtta simli) 
ekranlanmagan o„ralma juftlik (UTP) yoki Type 1-li ekranlangan 
o„ralma juftlik (STP) kabeli uchun.

---

42 
2. 
100Base-T4
- uchinchi, to„rtinchi yoki beshinchi kategoriyali to„rtta 
juftli (sakkizta simli) ekranlanmagan o„ralma juftlik (UTP) kabeli 
uchun. 
3. 
100Base- FX
- ikkita tolali optik kabel uchun. 
Bu spetsifikatsiyalarning fizik sathi tarkibiga uchta element kiritilgan: 
- moslashtirish sathi (
Reconciliation sublayer
);
- uzatish muhitiga bog„liq bo„lmagan interfeys (
Media Independent 
Interface, MII
); 
- fizik sath qurilmasi (
Physical layer device, PHY
). 
MII ulagichi 40 ta ulanish nuqtalariga ega. Uning maksimal 
uzunligi 1m. MII interfeysi orqali uzatiladigan signallar amplitudasi 5V-
ga teng. 
Fast Ethernet texnologiyasida ham, boshqa koaksial kabel 
ishlatilmagan Ethernet tarmoqlari variantlari kabi, bog„lanishlar 
konsentratorlar yordamida amalga oshirilganda, qurilgan tarmoqni 
to„g„ri ishlashini ta‟minlash uchun bu texnologiyada quyidagi qoidalarni 
hisobga olish kerak bo„ladi: 
- DTE-larni (
Data Terminal Equipment
- ma‟lumotlar hosil 
qilinadigan eng chekka qurilma, ya‟ni kompyuterlarni) DTE-lar bilan 
bog„lovchi segmentlarning maksimal uzunligiga cheklov; 
- konsentratorlarni DTE-lar bilan bog„lovchi segmentlarning 
maksimal uzunligiga cheklov; 
- tarmoqning maksimal diametriga bo„lgan cheklov; 
- konsentratorlarning maksimal soni va ularni o„zaro bog„lovchi 
segmentlarni uzunligiga cheklovlarga rioya qilish kerak bo„ladi. 
3.8-rasm. Fast Ethernet texnologiyasi fizik sathining spetsifikatsiyalari. 

---

43 
Kommutatorlar va I-sinf takrorlovchilari yoki konsentratorlari 
yordamida qurilgan Fast Ethernet texnologiyasi tarmog„ining tuzilishi 
3.9-rasmda keltirilgan.
3.9-rasm. Fast Ethernet tarmog„ining I-sinf takrorlovchilari 
(konsentratorlari) yordamida qurilgan ko„rinishi. 
Fast Ethernet standarti konsentratorlari ikki xil bo„lishi mumkin: 
1.I-sinf konsentratorlari, ularda 100Base-TX, 100Base-FX va 
100Base-T4 larda ishlatiladigan portlar mavjud bo„ladi. 
2.II-sinf konsentratorlari, ularda esa 100Base-T4 yoki 100Base-TX va 
100Base- FX portlari mavjud bo„lishi mumkin. Bu standartda «4 tagacha 
xablar» qoidasi o„rniga «1-ta yoki 2-tagacha xablar» qoidasi amal qiladi. 
Ethernet 
texnologiyalari 
oilasiga 
mansub 
tarmoq 
texnologiyalarining hozirda ishlab chiqarilayotgan va doimiy ravishda 
takomillashtirilib kelinayotgan 
1, 10, 40 va 100 Gbit/sek
tezliklarda 
ishlay oladigan Gigabit Ethernet texnologiyalarining tuzilishlari 
yuqorida ko„rib o„tilgan Ethernet va Fast Ethernet texnologiyalari 
standartlarining 
tuzilishlari bilan
o‘xshashdir.
Gigabit Ethernet texnologiyalarida ma‟lumotlarni uzatish tezligini 
oshirish maqsadida, turli xil kodlash va turli xil ma‟lumotlarni uzatish 

---

44 
usullarini ishlab chiqish bilan birga, tarmoqlarning segmentlarini va 
kompyuterlarini ulash uchun ishlatiladigan kabellarning 
uzunliklarini
ham o„zgartirishga to„g„ri kelgan. Masalan: tezlik yuqori bo„lishini 
ta‟minlash uchun 1 Gbit/sek tezlikda ishlaydigan Gigabit Ethernet 
texnologiyasida qo„llanilishi mumkin bo„lgan koaksial kabelning 
uzunligi 25 m-dan, ushbu texnologiyaning 1000Base-LX standartida 
esa, ko„pmodali optik tolali kabelning uzunligi 500 m-dan va 10G 
Ethernet texnologiyasining 10GBase-T standartida esa, UTP – 
ekranlanmagan o„ralma juftlik kabelining uzunligi 55 m-dan oshmasligi 
kerak deb belgilab qo„yilgan.