Z. Z. Miryusupov, J. X. Djumanov

 
 
2.3.Tarmoq standartlarining xillari va Internetni standartlashtirish 
 
Kompyuter tarmoqlarini qurishda va ularda ma‟lumotlarni uzatish 
jarayonlarini amalga oshirishda 
ochiq tizim
iborasidan foydalanilgan. 
Ochiq tizim deb – ochiq spetsifikatsiyalarga asosan qurilgan har qanday 
tizimni aytish mumkin. Masalan – kompyuter tarmog„i, kompyuter, 
operatsion tizim, dasturiy paketlar, boshqa-boshqa apparat va dasturiy 
mahsulotlar. 
Kompyuter texnikasi yoki kompyuter injiniringi sohasida 
standart
yoki
spetsifikatsiya
deganda - apparat va dasturiy tashkil etuvchilarni 

---

29 
ma‟lum bir shaklga solingan, ularning o„zi qanday ishlash usullari 
asosida qurilganligi, boshqa-boshqa tashkil etuvchilar bilan birgalikda 
qanday ishlash usullari asosida qurilganligi, ularni ishlatishda hisobga 
olinishi kerak bo„lgan shartlar va alohida ko„rsatgichlarning tavsiflari 
tushuniladi.
Ochiq spetsifikatsiya deganda esa – nashr qilingan va hamma 
foydalanishi mumkin bo„lgan, standartlarga mos keladigan va barcha 
manfaatdor tomonlar birgalikda muhokama qilgandan so„ng o„zaro 
kelishuvlar natijasida qabul qilingan spetsifikatsiya tushuniladi. 
Agar, ikki tarmoq ochiq tamoillarga rioya qilingan holda - ya‟ni 
ochiq tizim sifatida qurilgan bo„lsa, u holda quyidagi afzalliklarga ega 
bo„linadi: 
1.Turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan, bitta standartga rioya qilib 
ishlab chiqarilgan apparat va dasturiy vositalardan tarmoq qura olish 
imkoniyati. 
2.Tarmoqni tashkil etuvchi qismlarini osonlik bilan, ularning 
takomillashtirilgan xillariga almashtira olish mumkinligi. Bu esa 
tarmoqni kam xarajatlar bilan yangilab borish imkonini beradi. 
3.Bir tarmoqni boshqa tarmoq bilan osongina ulash imkoniyatining 
hosil bo„lishi. 
Kompyuter tarmoqlarini standartlashtirish ishlari - ko„p yillar 
davomida, ko„p sonli tashkilotlar tomonidan amalga oshirib kelinmoqda. 
Tashkilotlarning nufuzlariga qarab standartlarning quyidagi xillarini 
ko„rsatish mumkin: 
1.Alohida firmalarning standartlari. 
2.Maxsus komitet va birlashmalarning standartlari. 
3.Milliy standartlar. 
4.Xalqaro standartlar: ISO - standartlar bo„yicha xalqaro tashkilotning 
modeli va kommunikatsion protokollar steki standartlari, ITU – xalqaro 
elektroaloqa 
ittifoqining 
ko„pgina 
standartlari, 
paketlarni 
kommutatsiyalash 
asosida 
ishlovchi 
tarmoqlarning 
standartlari, 
modemlarning standartlari va xokazo. 
Internet tarmog„i – ochiq tizimga yaqqol misol bo„la oladi. Negaki 
u ochiq tizimlarga qo„yiladigan talablarga to„liq mos kelgan holda 
rivojlangan. Uni ishlab chiqishda turli universitetlar, ilmiy tashkilotlar, 
hamda kompyuter texnikasi va vositalarini ishlab chiqaruvchi 
firmalarning har-xil davlatlarda ishlaydigan minglab mutaxasisslari va 
tarmoqlardan foydalanuvchilar qatnashganlar. 

---

30 
RFC (Request For Comments)
– Internet tarmog„i ishini aniqlab 
beradigan standartning nomi – 
muhokama uchun mavzular
deb ataladi. 
Bu nom ham qabul qilinadigan standartlarning ochiq xarakterga ega 
ekanligini ko„rsatadi. 
Internet tarmog„ining rivojiga, xususan uning arxitekturasini va 
protokollarini standartlashtirilishiga javob beradigan bir nechta 
tashkilotlar mavjud. Ulardan asosiysi – 
ISOC (Internet Society)
bo„lib, u 
tarkibiga 100000 ga yaqin kishilarni birlashtiruvchi ilmiy ma‟muriy 
jamiyat hisoblanadi. ISOC rahbarligi ostida – Internet arxitekturasi 
bo„yicha kengash 
IAB (Internet Architeture Board
) faoliyat yuritadi. 
IAB tarkibida ikkita guruh mavjud: 
1.
IRTF (Internet Research Task Force). 
2.
IETF (Internet Engineering Task Force).
IRTF - TCP/IP protokollari bo„yicha ko„p yillarga mo„ljallangan 
tadqiqot loyihalarini yuritib keladi. 
IETF - Internet tarmog„ida vujudga keladigan joriy muammolarni hal 
qiladigan guruh hisoblanadi. IETF keyinchalik Internet standartlariga 
aylanadigan spetsifikatsiyalarni aniqlaydi.