1. O’zgaruvchan tok ta’siridagi nochiziqli induktivlik po’lat o’zakli transformator.
2. Fеrrоrеzоnаns hоdisаlаri
O’zgaruvchan tok zanjirlarida eng ko’p ishlatiladigan nochiziqli elementlardan biri ferromagnit o’zakli induktiv g’altak hisoblanadi.
Elektr energiyani o’zgartirish uchun mo’ljallangan ko’pchilik ferromagnit qurilmalarda nochiziqli induktivlik tarzida ferromagnit o’zakli transshakltorlardan foydalaniladi.
Bu transshakltorlar o’zagi magnitaviy oqimga to’yingan transshakltorlar deyiladi. a-chizmada keltirilgan ikki chulg’amli ferromagnit o’zakli transshakltorning ekvivalent sxemasini tuzish uchun foydalaniladi. Transshakltor chulg’amlari orasida maksimal induktiv bog’lanish hosil qilish maksadida bitta ferromagnit o’zakka joylashtirilgan, o’ramlar soni W1 va W2 turlicha bo’lgan ikkinchi chulg’amdan iborat. W1 chulg’amdagi birlamchi tok i1 hosil
:
:
qilgan magnitaviy maydon kuch chiziqlarining bir kismi ferromagnit o’zak buylab to’tishib, ikqilamchi chulg’am W2 ni ham kamrab oladi va unda E.YU.K. l2 ni induktsiyalaydi. Magnitaviy kuch chiziqlarining boshqa kismi esa o’zak va xavo buylab to’tashadi. Ikqilamchi chulg’am W2 iste’molchi qarshiligi Zpr ga ulangan bo’lsa, E.YU.K. l2 tok paydo bo’ladi, bu tok asosiy maydoni bilan o’zaro ta’sirida bo’luvchi o’z magnit maydonini hosil qiladi. Po’lat o’zakdagi ilashgan oqimlarin y01 va y02 bo’lgan, xavo oraligidan utgan ilashgan oqimlarni esa tegishlicha ys1 va ys2 bilan belgilaymiz.
:
y1=ys1+y01=Ls1i1+w2F0;
y2=ys2+y02=Ls2i2+w2F0;
ys1-i1 ga bog’liq w1 kamragan ilashgan oqim,
ys2-i2 ga bog’liq w2 kamragan ilashgan oqim,
F0 - i1 va i2 toklar bilan nochiziqli bog’langan yigindi magnitaviy oqim.
Ls1 va Ls2 - w1, w2 chulg’amlarning sochilgan oqimlarning induktivliklari.
:
Nochiziqli tebranish konturli zanjirlar uchun (xususiy tebranishlar chastotasi) aniq ko’rsatib bo’lmaydi, chunki nochiziqli parametrlar L(i) yoki S(Uc) manba kuchlanishi va tokining amplitudasiga bog’liq. Asosiy xususiyatlari:
1). Rezonansli tebranishlar aniq maksimumga ega emas, shartli xususiy tebranishlar chastotasi volt-amper tavsifnomasining katta qismsi bilan harakterlanadi.
2). Rezonans rejimiga kontur parametrlariga qo’shimcha ta’sirsiz, manbadan olinayotgan majburlovchi kuchning amplitudasini rostlash bilan ham erishiladi.
U=(UL-UC) kabi aniqlash mumkin. G’altakning nochiziqli tavsifnomasi UL(I) va kondensatorning to’g’ri bog’lanishli UC=I1/wC da kelib chiqadigan chiziqli tavsifnomasi UC(I) bo’yicha butun zanjirning natijaviy volt-amper tavsifnomasini U(I) ko’ramiz, b-chizma. Kuchlanishning effektiv qiymati manfiy mikdor bo’la olmaganligidan tavsifnomaning bu soxasi M nuqtadan yuqoriga ketadi, u harakterli bo’lgan nuqta hisoblanadi. Bu nuqtada o’zaro teng UL=UC kuchlanishlarga va tok Im=0 ga manbaning U=0 kuchlanishi mos keladi.
