Faktcheking tushunchasi Axborotni tekshirish algoritmi Vizual axborotlarni tekshirishning o‘ziga xosliklari Axboriy tartibsizliklar va axborotlarni filtrlash
Ushbu jarayonda ular dahshatli miqdordagi nomaqbul yoki yolg‘on axborot bilan to‘qnashadi.
Bir kunda dunyo bo‘ylab inson…
2.5 kvintillion bit ma’lumot ishlab chiqaradi
har biri 30 million ta kitobga ega 250 000 kutubxona =
FAKTCHEKING – faktlarni tekshirish harakati
Axborot manbalari bilan ishlash Axborot manbalarini farqlay olish. Axborotlarni qayta tekshira olish. Ishonchli manbalar ro‘yxatini shakllantirish. Tanqidiy fikrlash Faktcheking instrumentlar Turli formatdagi axborotlarni tekshirish uchun zaruriy instrumentlardan foydalana olish Faktchek uchun zaruriy ko‘nikmalar qabul qilinayotgan yoki mavjud axborotlar, qarashlar, farazlarga tanqidiy va tahliliy yondashish. Mantiqiy analiz qilib ko‘rish. Subyektiv va xolis axborotlarni ajratish. Fakt va fikrlarni ajratish.
Fikr va Fakt
Fakt Fikr Xolislik Subyektivlik
Axborot manbalari
Rasmiy Mansabdor shaxslar, tashkilotning matbuot xizmatlari bayonotlari, vakillarining bayonotlari, qonunlar, statistika, arxivlar, tadqiqotlar
Norasmiy Guvohlar, jabrlanuvchilar, insayderlar, sobiq xodimlar, xatlar, kundaliklar, shaxsiy arxivlar, tasdiq xatlari
Faktlarni tekshirish algoritmi
Tugal o‘qish Yangilikni oxirigacha o‘qish, faqat sarlavhasini o‘qib, xulosa chiqarmaslik
Axborot manbasini topish Birlamchi axborot manbasini topish
Mantiqiy yoki kognitiv buzilishlar Matnni umumiy tahlil qilish, undagi mantiqiy izchillikka e’tibor berish
Skeptisizm Barcha detallarni shubha ostiga olish, skeptik yondashish.
Stilistikaga diqqat qilish Matn stilistikasiga diqqatli bo‘lish. "Shok! Shok! Shok!", "Buni darhol o‘qing!".... Jiddiy xabarlar bunday boshlanmaydi.
Axborot manbasini baholash Axborot manbasining ishonarlilik darajasini baholash
Vizual kontentlarni alohida tahlil qilish Vizual kontentlarni alohida instrumentlardan foydalanib tahlil qilish
Vizual kontent
Ishontirish vositasi Аuditoriyani ishontirish uchun eng samarali vosita fotosuratlar yoki video hisoblanadi Manipulyativ ta’sir Auditoriyada hissiyot uyg‘otish va ta’sir qilish doirasi keng Tekshirish alohida bilim Fotofeyklarni tekshirish oson bo‘lmasa ham, ularni tekshirishning imkoni bor
