Zarifa Qurbonova eksperimental psixologiya

Mavzu yuzasidan test savollari: 
1. Ko`rish idrokidagi illyuziyani qaysi metod yordamida o`rganish qulay 
hisoblanadi?
A) Faol va passiv tuyishni o`rganish metodi 
V) Myuller-Layer illyuziyasi
S) Ustanovka illyuziyasi 
D) Hissiy qisqarishlar metodi
E) Idrokning konstantligini o`rganish 


Mavzu yuzasidan nazorat savollari:
1. Idrokning qanday xossalari mavjud? 
2. Idrok turlariga tavsif bering?
3. SHaklni idrok qilishda aktiv va passiv tuyishning roli nimada?
4. Odamlar amaliy faoliyatida tuyishning qanday ahamiyati bor?
5. Idrokning konstantligi nima? 
6. Geometrik illyuziyalar nima?

Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 
1. Praktikum po obhey i eksperimental’noy psixologii. MGU – 1997.
2. J. Piaje P. Fress. eksperimental’naya psixologiya. M - 1993.


8 - MAVZU: XOTIRA JARAYONLARINI eKSPERIMENTAL O`RGANISH. 
R E J A : 
1. Xotira jarayonlari haqida tushuncha. 

---

35

2. O`xshash qatorlar metodi orqali tanish jarayonini o`rganish.
3. Operativ xotira xususiyatlarini aniqlash. 
4. Xotiradagi individual xususiyatlarni aniqlash.

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:


Xotira-individning hayotiy tajribasini esda qoldirish, esda saqlash, qayta esga

tushirishi 


Esda qoldirish- mustahkamlash yo`li bilan o`z bilimlarini yangi ma`lumotlar 

bilan boyitish.



Esda saqlash- esda qoldirilgan materialni qayta esga tushirishga tayyor

turishi. 


Unutish-esda qoldirilgan materialni qayta esga tushira olmaslik. 


Esga tushirish-avval idrok qilingan materialni ongimizda qaytadan tiklanishi. 


Antitsipatsiya-biror faoliyatning natijasi, voqealar davomini u yoki bu 

shaklda oldindan ko`rish.



Operativ xotira-juda kichik vaqt oralig`ida materialni esda qoldirish, esda

saqlash, qayta esga tushirish. 


Xotirasiz insonni tasavvur eta olasizmi? 
Inson xotirasi voqelikni aks ettirish shakli bo`lib, axborotni qabul qilish, qayta 

ishlash va saqlash jarayoni deb qaraladi. Psixologik tadqiqotlarda xotira-inson shaxsi

yaxlitligining muhim tarkibiy qismi deb baholanadi. SHuning uchun ham inson 
xotirasida saqlanayotgan axborotlar qayta tuzilishi, ayrim hollarda tez esda qoldirib,
boshqa vaziyatlarda qiyinchilik tug`dirishi ham mumkin. SHaxs shakllanishi bilan 
uning xotirasi ham yaxlit tizimga aylanib boradi.
Psixik aks ettirish shakliga ko`ra xotiraning - obraz, hissiy, so`z-mantiqiy va 

harakat xotirasi turlari farqlanadi. Agar xotirani yagona tizim deb qaralsa, uning

turlari turli darajani tashkil etadi. Masalan, qisqa muddatli xotira axborotni qayta 
ishlashning birlamchi bosqichi hisoblanadi. U materialni qisqa muddatda esda
qoldirish va qayta esga tushirishda, esda saqlashda namoyon bo`ladi. Operativ xotira 
faoliyatning aniq maqsadlari uchun zarur bo`lganda materialni esda qoldirish, esda
saqlash va qayta esga tushirishdan iboratdir. Uzoq muddatli xotirada materiallar uzoq 
muddatga esda qoldiriladi, saqlanadi va qayta esga tushiriladi. eksperimental
tadqiqotlarda ko`pincha xotiraning alohida jarayoni va turlari o`rganish predmeti 
bo`lib xizmat qiladi.

Inson xotirasi bilan hayvonlar xotirasi o`rtasida farq bormi? 

Xotirani eksperimental o`rganishda ko`pincha tekshiriluvchilarga u yoki bu

qo`zg`atuvchi eslab qolish uchun beriladi va biroz o`tgach uni qayta esga tushirish 
so`raladi. Bunday tajribalarda 4 ta o`zgaruvchi mavjud: 1) qo`zg`atuvchi materialni
tekshiriluvchiga berish usuli; 2) materialni esda qoldirish usuli. 3) materialni esda 
qoldirish va unutish o`rtasidagi oraliq. 4) esda qoldirilgan materialni qayta esga
tushirish usuli.