‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

Talvasa sindromi
Talvasa sindromi-skelet m ushaklarining qisqa vaqtli idora 
qilinmaydigan kloniko-tonik qisqarishi xuruji b o ‘lib, hushning 
yo‘qolishi vital funksiyalarning buzilishi bilan kechadi. Bolalarda 
3-5% uchraydigan bunday skelet m ushaklarining qisqarish xuruji 
tonik, klonik, kloniko-tonik ham da lokal yoki generallashgan 
bo‘lishi mumkin.
Klonik talvasa
- bu m ushaklarining qisqa vaqtda tczlik bilan 
ketma-ket 
qisqarishi 
bo ‘lib, 
bosh 
miya 
p o ‘stloq 
qavati 
qo‘z g ‘alishidan dalolat beradi. Klonik xuruj ritm ik noritm ik 
ham da qisqa yoki uzoq vaqt davom etishi mumkin.

---

Tonik talvasa -
bu m ushaklaming uzoq davom etadigan 
qisqarishi b o ‘lib, bosh m iya p o ‘stloq osti tizimi qo‘z g ‘alishidan 
dalolat beradi. Asia sekinlik bilan boshlangan bu xuruj uzoq vaqt 
davom etishi hamda birlamchi, yoki ikkilamchi holda yuz berishi 
mumkin.
Bolalarda nerv to ‘qim asining gidrofilligi, to ‘liq takomillash- 
maganligi, palidar sistema tonusining balandligi, gipokampning 
yuqori faolligi, m ielinizatsiyaning tugallanmaganligi tufayli, bosh 
m iyaga ta ’sir etuvchi omillarga (gipoksiya, sirkulyartor va 
gidroion buzilishlar, .gipertermiya, neyroinfeksiya va xokazo.) 
noadckvat, aksari hollarda 
generallashgan javob reaksiyasi 
kuzatiladi.
K ichik yoshdagi bolalarda febril talvasa xuruji 40% dan 
ortadi. Talvasa sindrom ida gipoksiya darajasi alohida o ‘rin tutadi. 
Chunki gipoksiya fonida talvasa xurujming rivojlansa, nafasining 
buzilishi gipoksiyani yana ham kuchaytiradi. Gipoksiya qanchalik 
chuqur b o ‘Isa, talvasa xuruj ini tonik komponenti ortib, hush 
y o ‘qolishi chuqurlashadi. Etiologiyasidan q at’iy nazar, xolatning 
to ‘satdan boshlanishi, lokal yoki um umiy skelet mushaklari 
qisqarish xuruji va hushning y o ‘qolishi talvasa sindromi uchun 
xos hisoblanadi. Talvasa xuruji klinik belgilari amaliyotda 
qiyinchilik tu g ‘dirmaydi, ammo uning sababini aniqlash ancha 
murakkab kcchadi.
Xuruj aksari tonik fazadan boshlanadi, bola to‘satdan atrof 
m uhit 
bilan 
aloqani 
y o ‘qotadi. 
K o‘z 
soqqalari 
beqaror 
harakatlanib, yuqoriga va yonga qaragan holda to ‘xtaydi. Bosh 
orqaga ketib, kaft va tirsak bo ‘g ‘imlar bukiladi, oyoqlar esa 
c h o ‘ziladi. Trizm, bradikardiya, qisqa muddatli apnoedan so ‘ng 
xirilllab, shovqinli nafas oladi. Shundan keyin xuruj klonik fazaga 
o ‘tadi. Yuz mushaklari qisqaradi, bu tezlikda qo‘l va oyoq 
m ushaklariga ham q o ‘chib, generallashadi. Taxikardiya, sianoz, 
rangparlik kuzatiladi.
Talvasa xuruji, sabablariga ko ‘ra, to ‘rt guruxga bo‘iinadi:

---

1. M etabolitik, gipoksik, gipo- yoki giperglikemik, gipo- 
kal’siem ik va piridoksin yetishmovchiligi.
2. Infeksion, infeksion toksikozlar, meningit, enscfalit (febril 
talvasa xuruji).
3. Tashkiliy y a’ni MNSdagi organik o ‘zgarishlar tufayli ro ‘y 
bcradigan xuruj.
4. Epilepik - idiopatik cpilepsiya.
Talvasa xurujining klinik bclgilarini davolash am aliyotda 
qiyinchilik tug‘dirmaydi, ammo uning sabablarini aniqlash ancha 
murakkab 
kechadi. 
Shuning 
uchun 
fizikal 
tekshiruvda 
quyidagilarni inobatga olish kerak:
•nafas va sirkulyator buzilishlar darajasini;
•ta n a harorati, teri qoplamlaridagi m arm arsim on rang, sianoz va 
toshmalarni;
•sepsis yoki jarohat bclgilarini;
• k o ‘z ncrvi diski, to ‘r parda holati (shish, qon quyilish)ni; 
•m ushaklar tonusi va rcflckslarni;
Talvasa sindromi genczini aniqlashda qonning va orqa miya 
suyuqligi bosimining 130 mm .sim .ust.dan ortib ketishi, likvor 
gipertenziyasini k o ‘rsatadi. Likvorda hujayralam ing 1 m m 3 - 20 
dan oshishi, oqsil 0,05-0,45 g/1, glyukozaning 1,65-5,0 m m ol’/l 
ko‘rsatkichi va limfotsitar plcotsitoz scroz meningitga xos. Yringli 
meningitda loyqa likvor, ncytrofil yoki aralash plcotsitoz va 
oqsilning ko ‘payishi esa kuzatiladi. Likvorda sitoz norm ada 
bo‘lib, oqsil ko ‘payishi bosh m iyada hajm lik jarayondan belgi 
beradi.
Qayta qayta takrorlanavcradigan talvasa sindromi xavfli 
bo‘lib, ko ‘pincha kelajakda yuzaga keladigan psixik, psixosom atik 
kasalliklar va epilcpsiya boshlanishidan darak berishi ham 
mumkin.
A gar talvasa xuruji genezi aniq b o ‘Isa albatta etiologik 
tcrapiya 
yaxshi 
natija 
beradi. 
G ipokal’sicm iyada 
k a l’siy 
prcparatlari. Gipertermiyada antipirctiklar, bosh miya shishi yoki 
gipertenziyada degidratatsiya, gipoglikem iyada glyukoza eritm asi

---

q o ‘llanadi. Etiologiyasi nom a’lum yoki ctiotrop tcrapiya natija 
bermagan holatlarda talvasa xurujiga qarshi dorilar ishlatiladi.
Davo tadbirlari.
Talvasa sindromida davo tadbirlari bir 
nccha y o ‘nalishda o ‘tkaziladi.
1. Organizmning asosiy hayotiy zarur funksiyalari faoliyatini 
yaxshilash va saqlash: nafas yo ‘llari crkin o ‘tkazuvchanligini 
ta ’minlash, oksigcnoterapiya, 
100% kislorod ingalyatsiyasi. 
Yuqoridagilar natija bcrm asa traxcya intubatsiyasi v a o ‘pkalar 
sun’iy ventilyatsiyasi qilinadi, qon aylanishni m o‘’tadil saqlash, 
kislotaning asos va gidroion buzilishlarni korrcksiya qilish kcrak.
2. Talvasa xurujini bartaraf ctish uchun: diazepam 0,1-0,23 
m g/kg, GOMK 75-100mg/kg vena ichiga, yoki lorazcpam 0,1 
mg/kg, yoki fcnitoin fiziologik critma bilan 15-20 m g/kg keyin 
q o ‘llovchi dozada 5 m g/kg sutkada vena ichiga sekin yuboriladi, 
fcnobarbital 10 m g/kg vena ichiga, barbituratlar 1% critm a vena 
ichiga (natija berguncha, lckin 15 mg\kg dan k o ‘p cmas) 
yuboriladi. Talavsa xurujiga qarshi bcrilgan dorilar arterial 
giportenziya, gipoksiya fonida nafasni susaytirishi mumkin. 
Bunday og‘ir nafas yctishmovchilig ro ‘y bcrganda traxcya 
intubatsiyasi va o ‘pkalam i sun’iy vcntilyatsiya qilish muolajalari 
bajariladi.
3. Dcgidratatsion tcrapiya: furoscmid 3-5 m g/kg/sut (vena 
ichiga), diakarb 0,06-0,25 
rcr os, 30% glitserin 0,5-1,0 osh 
qoshiqdan rcr os, diuretiklar, al’bumin, plazma (vena ichiga 
yuborilishi) bilan bir qatorda, asosiy kasalliklarni davolash chora 
tadbirlari q o ‘llanishi kcrak.