‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi



Yüklə 3,19 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə41/43
tarix20.08.2023
ölçüsü3,19 Mb.
#140012
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   43
a’zamxo‘jayev-bolalarda-intensiv-terapiya

G ipcrterm ik sindrom
Gipcrtcrmik sindrom - organizmning har xil sabablar 
natijasida rivojlanadigan, nazorat qilib b o ‘lmaydigan issiqlikni 
ishlab chiqarilishi va uning sarf b o ‘lishidagi nuqsonlar natijasida, 
tana haroratining 38°S dan yuqori ko‘tarilishi, og ‘ir holatlardagi 
talvasa xuruji, bosh miya shishi, xushning y o ‘qolishi, gomeostaz 
va qon aylanishining keskin buzilishlari bilan kechadigan 
ckstremal holat hisoblanadi.
Termoregulycitsiya.
Organizmdagi 
har 
bir 
hujayrada 
kechadigan bioximik jarayonlar natijasida issiqlik paydo bo‘ladi 
va u organizmdagi um um iy mctabolik faollik, ayniqsa, skelct 
mushaklaridagi m etabolik jarayonlar bilan uzviy bog‘liq bo‘ladi. 
K attalarda m ushaklar titrashi issiqlik ishlab chiqarishda asosiy 
o ‘rin tutib, u 200-600% gacha ko‘tariladi. Chaqaloq bolalarda 
term ogenezning titroqsiz usuli katta ahamiyatga ega va u kuraklar 
orasi va b o ‘yin sohalarida, buyrak usti bezi va chuqur venalar 
atrofidagi qon tom irlarga va mitoxondriyalarga boy bo‘lgan, 
term ogenczga yuqori ixtisoslashgan qo‘n g ‘ir yog‘ t o ‘qimalari 
hisobiga ta ’minlanadi. Issiqlik yo‘qotish asosan ikki yo‘l: 
perepiralsion y o ‘l, y a’ni teri qoplamlari, tcrlash va nafas orqali 
suvning bu g ‘lanishi ham da teri qoplamlaridagi qon tomirlar 
holatiga bo g ‘liq b o ‘lgan radiatsiya, konduksiya va konveksiya 
orqali amalga oshiriladi.
Teri qoplam lar va ichki a ’zolardagi term oscnsorlardan qabul 
qilingan signallar gipotalam usda joylashgan tcrmoregulyatsiya 
m arkazida integratsiyalanadi va qator tizimlar: limbik: sistema, 
retikulyar formatsiya, 
orqa miya va simpatik gangliyalar 
vositasida afferent reaksiya shakllanib, tana harorati m o‘4adil 
saqlanadi. Tana harorati k o ‘tarilganda issiqlik ishlab chiqarilishi 
kam ayib, uning sarf b o ‘lishi ortadi yoki tana harorati pasayganda 
issiqlik ishlab chiqarilishi ortib, uning sarf bo‘lishi kamayadi.


Shunday qilib, tana haroratining «bcrilgan optimal darajasi» 
m o‘’ tadil saklanadi.
Etiologiyasi.
Murakkab termorcgulyatsiya muvozanatining 
buzilishiga qator cndogcn (cndotoksinlar, biofaol mediatorlar, 
pirogen sitokinlar) va ekzogen (ayrim o ‘tkir zaharlanishlar) 
omil laming MNS ga bcvosita ta ’siri natijasida yuzaga keladi. 
G iperterm ik sindrom ko ‘p hollarda o ‘tkir respirator virusli 
infeksiyalar, bakterial yoki zam burg‘li pnevmoniya, meningitlar, 
yiriagli-septik kasalliklar: ostcom ielit, peritonit, chaqaloqlar
flegrnonasi va xokazo, o ‘tkir infeksion kasalliklar, zaharlanishlar, 
narkoz asorati: aksari holatlarda ftorotan, tiopental narkozi 
m ushak relaksantlari bilan qoMlanilganda kuzatiladi.
Patogenezi.
M a’lumki, organizmdagi rektal harorat 36- 
37,8°S, oral harorat 35,8-37,3°S atrofida saqlansa normal 
m e’yordagi holat hisoblanadi. Am m o himoya m oslashuv jarayoni 
bo‘lgan gipertermiya m a’lum darajadan o ‘tgach organizm da qator 
funksional va mctabolik o ‘zgarishlarga sabab b o ‘ladi.
Tana haroratining 37 °S dan har bir darajaga k o ‘tarilishi 
asosiy moddalar almashinuvi tczligini 10-12% ga oshiradi va 
shunga mos ravishda suyuqlik, encrgctik va Cbga boMgan ehtiyoj 
ortadi. Tana haroratining 4 0 -4 1HS ga ko ‘tarilishi jigardagi 
fermentativ 
jarayonlar 
infaolatsiyasini, 
m itoxondriya 
va 
lizosom alar parchalanishini yuzaga keltiradi.
Suv va elektrolitlar y o ‘qotilishi hisobiga suv elektrolit 
muvozanati keskin buziladi va degidratatsiya belgilari yuzaga 
keladi. Nafas tezligining va alvcolyar vengtilyatsiyaning keskin 
ortishi 
respirator 
alkaloz 
rivojlanishiga 
sabab 
b o ‘ladi. 
G iperterm iya turg‘un saqlanib, a l’veolyar ventilyatsiyaning ortishi 
keyin ventilyatsiyaning keskin pasayishiga, 0 2 tanqisligiga, 
to 'q h n alar metabolizmi buzilishlariga olib keladi. Gipokapniya 
fonida metabolizm tezligining va kislorodga boMgan talabning 
ortishi natijasida bosh miyada qon aylanishi buzilishiga, gipoksi- 
yaga olib kelishi, va nihoyat bu talvasa xuruj ini yuzaga keltirishi 
m um kin. Yurak zarbining ortishini talab etadigan m etabolizm


tezligining ko‘payishi taxikardiya va vazodilyatatsiya, qaytayot­
gan vcnoz qonning, arterial bosimning kamayishiga olib keladi 
ham da to ‘qimalar perfuziyasining keskin buzilishlarini yuzaga 
keltiradi.
Klinik belgilari.
Gipcrtcrmik sindrom tashxisi deyarlik 
qiyinchilik tug‘dirmaydi. Bemoming tana harorati 38°S dan 
yuqori, 
tashnalik, 
harakat 
va 
nutq 
qo ‘zg ‘oluvchanligi, 
gallyutsinatsiya, kloniko-tonik talvasa xuruji, taxipnoe, nafas ritmi 
buzilishlari, gipoksiya belgilari, arterial gipotoniya, taxikardiya, 
oq rangpar gipcrtcrmiyada: mikrotsirkulyatsiya buzilishlari va 
periferik vazospazm (qizil pushti gipcrtcrmiyada mikrotsir­
kulyatsiya buzilishlari kuzatilmaydi). Ombrcdan sindromida esa 
giperpiretik gipertermiya kuzatiladi.
Gipcrtcrmik sindrom tashxisi tana haroratini 
aniqlash 
anam ncz va ning klinik k o ‘rinishi va qator klinik-laboratoriya 
tckshiruvlari ko‘rsatkichlari asosida aniqlanadi.
Intensiv terapiyasi.
Aksari infeksion kasallikl arda tana 
haroratining ko ‘tarilishi organizm immun holatini oshiruvchi 
adaptiv javob jarayon hisoblanadi. Shuning uchun premorbid 
holatda sog‘lom b o ‘lgan bcmorlarga (tana harorati 39°S dan kam 
b o ‘lsa) antipiretiklar tavsiya ctilmaydi. 
A nam nczida febril 
gipertermiya va nevrologik kasalliklar kuzatilgan b o ‘lsa, tana 
harorati 38,0°S bo ‘lsa ham antipiretiklar qo ‘llanishi kcrak.
Har qanday gipcrtcrm ik sindrom rivojlanganda etiopato- 
genctik tcrapiya organizm vital funksiyalarini m o‘’tadil saqlash, 
suv elcktrolit va kislota - asos muvozanatini korreksiya qilish 
intensiv terapiyaning asosiy komponcntlari b o ‘lishi kcrak. Bemor 
holatini nazarda tutgan holda tana haroratini m o ‘’tadillashtirish 
fizik va medikam cntoz usullar yordamida amalga oshiriladi.
1. Fizik usullar: bosh, jigar, chov va sohalariga muz xaltachalarini 
q o ‘yish, teri qoplam larini 70° spirt bilan artish, oshqozonni 
sovuq suv bilan yuvish, sovuq suv bilan xuqna qilish, 
ventilyator bilan sham ollatish va nihoyat urgent holatlarda


bem orni muzdek suvi bo‘lgan vannalarga solish kabi usullar 
yaxshi natija beradi.
2. M edikam entoz usullar: Sharbat, tabletka va svecha shaklidagi 
paratsetam ol yaxshi natija bcradigan antipirctiklar hisoblanib,
10-15 mg\kg miqdorda beriladi. Jigar hujayralariga nojo‘ya 
ta’ sir ctasligi uchun uning sutkalik dozasi 60 mg/kgsh dan 
oshm asigi kerak.
> A n a l’gin (metamizol) tez va kuchli ta ’sir etadigan antipcretik 3- 
5 m g/kg yoki 50% critma - 0,1 ml/ yoshiga qarab kiritiladi.
> A spirin tablctkasi yoki 5% atsetilsalitsil kislotasi 10-15 mg/kg 
kiritilishi tana haroratini pasaytirishi bilan birga antitrom- 
botsitar, og‘riqsizlantirish va yallig‘lanishni bartaraf etish 
xususiyatlariga cga.
^ Antigistaminlar: dimedrol (1% 0,1 ml/yoshiga), pipolfen (0,5- 
1,0 ml) yaxshi natija beradi.
> A m inazin 2,5% 0,3-1,0 ml, dropcridol 0,25% 0,1-0,15 mg/kg 
m iqdorda kiritiladi.
A ntipirctiklar bemorning klinik holatini nazarda tutgan holda
quyidagi har xil litik aralashmalar shaklida ham kiritilishi mumkin

A nal’gin 50% - 3-5 mg/kg 
Aminazik 2, 4% - 0,1 ml/yoshiga qarab 
Dimedrol l % - 0 , 1 m l/yoshiga qarab 
Novokain 0,5% - 20ml

A nal’gin 50% - 3-5 mg/kg 
Dimedrol l % - 0 , 1 m l/yoshiga qarab 
No-shpa - 0,5-1,0ml

A nal’gin 50% - 0,1 m g/yoshiga qarab 
Dropiridol 0,25% - 0,15 mg/kg 
Pipolfen 0,5 - 1,0 ml
Vitamin Bi 0,5 - 1,0 ml

A nal’gin 5 0 % - 2 , 0 ml — .
Dibazol - 2,0 ml 
'4
Pipolfen 0,5 - 1,0 ml 
,/0 ,2 - 0,3 ml/kg.
Novokain 0,5% - 5,0 m l.__)



Yüklə 3,19 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin