‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

Talvasa xurujida davo taktik tadbirlar algoritmi.
T a lv a sa xuruji
/.
Nafas yo 'llari erkin о 'Ikazuvchanligini la 'minlash.
Magistral venaga naycha о 'rnatib, gomk
2.
Yuz niqobi orqali oksigeno-lerapiya, F:>0.6
75-1000 mg/kg yoki seduksen 0.3 mg/kg
3. Gipoksiya saqlansa, til tagiga seduksin - 0.3 mg/kg.
beriladi.
atropine - 0.01 g/kg
2.
Qondagi CA va kand m iqdorini aniqlash.
4.
Magistral venaga naycha o’matib, 100 mg/kg gomk
va qondagi kand, Ca miqdormi aniqlash.
3. Talvasa xuruji qaytarilsa, seduksen 0.3
mg/kg beriladi.
5. Talvasa xuruji qaytarilsa va gipokcmiya kuchaysa,
traxeya intubokiyasi, USV va seduksen 0.3 mg/kg
Sabablariga m os bo’lgan
davo m uolajalari
Xurujdan so’ng hushning
buzilishi, qon aylanishining
markazlashuvi.
Bor
yo q
Tana harorati
O’tkir infeksion
ko’tarilganda.
taksikoz.
xuruj
ncyroinfeksiya
qaytalansa
Yupiatlar, ksantinlar
va atropine bilan
zaharlanish
Prcm orbid holat
Raxit
PH,
spazmofiliya,
a.namnezda
diabet
ralvasa

---

---

---

Gipcrtcrmik sindromda diagnostik va davo muolajalari
algoritmi
Xavfli gipertermiya - Ombredan sindromi
Xcivfli 
gipertermiya 
(XG)
ingalyatsion 
anestetiklar, 
suksinilholin 
ta ’sirida (stress va mushaklar z o ‘riqishi) skelet 
mushaklarining o‘tkir gipermetabolizmi yuzaga kelib, ancstezio- 
logik qoMlanma davomida yoki undan so ‘ng kislorodga bo‘lgan 
talabning ortishi, laktat to ‘planishi, C 0 2 va issiqlik xaddan ziyod 
ishlab chiqazilishi hamda tana haroratining keskin va turg‘un 
ko ‘tarilishi bilan namoyon b o ‘ladi.
Bolalarda XG taxminan har 15000 anesteziologik qoMlan- 
m aga bir nisbatda uchraydi, engil ko'rinishdagi abortiv shakli har 
4500 anesteziyaga bir to ‘g"ri keladi.XG kattalarga nisbatan 
bolalarda ko ‘proq kuzatiladi. XG kam uchrasa-da, anesteziologik 
q o ‘llanm aning og ‘ir asorati hisoblanadi va u genetik moyilligi 
bo‘lgan bolalarda qutbsizlantiruvchi 
m iorelaksantlar, 
ayrim 
m ahalliy va umumiy anestetiklar ta ’siri natijasida yuzaga keladi. 
Bu sindromning yashin tezligida kechuvchi shaklida letallik XG 
ning spetsifik antidoti dantrolen ishlatilmagan holatda 65-80 % ga 
yotadi.
Etio/ogiyasi.
XG ko‘p hollarda asosan ikki sindrom skelet 
mushaklari buzilishlari, b o ‘yning pastligi, kriptorxizm kuzati- 
ladigan Kinq -D enborouqh sindromi va m arkaziy degeneratsiyasi 
va birinchi tip mushak tolalari miopatiyasi bilan yuzaga keladigan 
m arkaziy tolalar kasalligi bilan birgalikda uchrashi aniqlangan. 
XG da kal’siy kanalchalari tuzilishi va faoliyatiga javobgar 
boMgan skelet mushaklari srakoplazm atik rctikulom a miotsit- 
laridagi genetik uchastka — 19 xromosoma juftligida o ‘zgarishlar 
kuzatiladi.
X G ni yuzaga keltiruvchi dorilar torigger om illar hisoblanadi 
va ularni ayrim sterioid m iorelaksantlar va suksinilholin hamda 
galogen tutgan anestetiklar tashkil etadi.

---

Patogenezi.
Trigger agentlarining bevosita yoki bilvosita 
ta’siri natijasida sarkoplazmatik retikulomada kal’siy kanalchalari 
faoliyati 
buziladi. Sitoplazada to ‘plangan ionlashgan kal’siy 
troponin bilan bog‘lanib, stabil aktinmiozinli kom pleks hosil 
qiladi va m ushaklam ing patologik qisqarishiga olib keladi. Bu 
holat m ushaklar rigidligi klinik k o ‘rinishida nam oyon b o ‘ladi, 
m ushaklam ing 
uzoq 
vaqt 
qisqarishi 
energiyaning 
doimiy 
sarflanishini talab kiladi. M etabolizmning ortishi natijasi o‘laroq, 
kislorodga b o ‘lgan extiyoj, S 0 2 va issiq ishlab chiqazilishi ortadi. 
M iotsitlar membranasi shikastlanishi va rabdom ioliz giper- 
kaliemiya, giperkalsiemiya, miogemoglobinuriya v a qondagi 
kreatinfosfataza miqdori ortishiga olib keladi.
M etabolik buzilishlar elektrolitlar muvozanati izdan chiqishi 
yurak qon tom ir yetishmovchiligi, bosh miya shishi va boshqa 
og‘ir holatlam i yuzaga keltiradi.
K linik belgilari.
XG da kuzatiladigan taxikardiya, taxipnoe, 
gipertcrmiya, sianoz va generallashgan mushaklar rigidligi uning 
klassik(ko‘p uchraydigan) belgilari hisoblanadi. XG ning dastlabki 
belgilaridan chiqazilayotgan nafas tarkibida S 0 2 m iqdorining 
keskin ortishi qondagi ra S 0 2, ortishi ra 0 2 kam ayishi va aralash 
atsidoz kuzatilishini ta’kidlash zarur.
XG ning erta davridayoq qorinchalar taxikardiyasi va 
ckstrasistoliya kabi yurak ritmi buzilishlari kuzatilishi mumkin. 
Patologik jarayonning progressiv rivojlanishida bradikardiya 
keyin yurak faoliyati to ‘xtashi kuzatilishi mumkin. B u holatga 
sabab, 
giposkiya va 
m etabolik buzilishlar fonida keskin 
rivojlanadigan giperkaliem iya hisoblanadi.
M ushaklar 
rigidligi 
har 
xil ko ‘rinishda, 
y a ’ni biroz 
taranglikdan generallashgan m ushaklar kontrakturasi darajasi-dagi 
k o ‘rinishda 
b o ‘lishi 
mum kin. 
Bu 
holatni 
kuraresim on 
m iorelaksantlar bartaraf eta olmaydi.
D avo tadbirlari.
Ilozirgi davrda o ‘tkir XG ni b artaraf etish 
uchun zam onaviy davo tadbirlari algoritmi tuzilgan.
1. Trigger dorilar kiritilishi to ‘xtatiladi.

---

2. 100 % li 0 2 ingalyatsiyasi.
3. V ena ichiga spetsifik antidot dantrolen (2-3 m g/kg miqdorda) 
kiritiladi. Uning qayta kiritilgandagi um umiy dozasi 10 mg/kg ni 
tashkil etishi mumkin, kuraresimon b o ‘lm agan miorelaksant 
dontrolen sarkoplazmatik retikulomalarda kalsiy ionlari ajralishini 
kechiktiradi.
4. M arkaziy venani naychalash.
5. 1-3 mckv/kg miqdorda natriy gidrokarbonat kiritilib, metabolik 
atsidozni bartaraf etish.
6. Gipertermiyani bartaraf etish uchun har bir minutda uch 
m arotaba sovutilgan izotonik critma (15 m l/kg miqdorda) 
kiritiladi. Oshqozon sovuq fiziologik 
critm a yoki suv bilan 
yuviladi, bosh, bo ‘yin va chov sohalariga muz q o ‘yiladi.
7. Gipcrkalcmiya vena ichiga glyuzokaning gipcrtonik eritmasi 
(0,5 gr/kg) va insulin (0,15 bir/kg) kiritilishi bilan bartaraf etiladi. 
Sung esa 10 % kalsiy xlor eritmasi (2-5 m l/kg) asta sekin 
kiritiladi.
8. Aritmiyani davolash uchun novokainam id 
(1 m l/kg/ soat) 
yoki lidokain (1 mg/kg) miqdorda vena ichiga kiritiladi. Bunda 
kalsiy kanalchalari amal qiluvchi dorilar, 
dantrolen bilan 
birgalikda qoMlanishi mumkin emas.
9. V ena ichiga furoscmid (1 mg/kg) yoki m annitol (0,5 gr/kg) 
m iqdorda kiritib, diurezning 1 ml/kg/soat dan kam b o ‘lmasligini 
ta’m inlash kerak.
10. H ar 10 minutda kislotaning asos m uvozanati, qondagi gazlar 
va clektrolotlar miqdori nazorat qilinishi kerak.
Hozirgi davrda ratsional intensiv terapiya bilan dantro- 
lenning qo‘llanishi XG ning yashin tezligida rivojlanadigan 
shaklida letallikni taxminan 20 % gacha kam aytirishga imkon 
beradi.

---

10-rasm. 0 ‘pka suniy ventilyasiyasi apparati
11-rasm. Infuzomat 
no

---