‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

tejamkorlikni
ta ’minlaydi.
Boshqarish tizim ining m uvaffaqiyatli ishlashining zarur 
sharti faqat to ‘g ‘ri aloqagina emas, balki teskari aloqaning ham 
mavjudligidir. Teskari aloqa har qanday darajadagi tizim lar 
harakatini rostlab turish uchun universal m exanizm hisoblanadi.
Boshqariluvchi 
tizim dan 
boshqaruvchi 
tizim ga 
kelib 
tushadigan axborotni, y a ’ni berilgan farm oyish va buyruqning 
natijalari to ‘g ‘risidagi axborotni teskari aloqa deb tushunish qabul 
qilingan.
Boshqaruv tizim i unsurlari ichida m urakkab, k o ‘p tom onlam a 
va xilm a-xil aloqalar mavjudligi sharoitida ayniqsa teskari 
aloqaning aham iyati ortadi. Boshqaruvchi tizim farm oyish yoki 
buyruq (topshiriq) bergandan keyin uning qanday bajarilayotganligi 
to ‘g ‘risida teskari alo q a y o ‘li bo‘yicha o ‘z vaqtida axborot bilan 
ta ’m inlanib turilm asa, boshqarish jarayoni buziladi va boshqaruv 
tizim i butunlay izdan chiqishi mumkin.
A xborot alm ashuvi jarayonida 4 elem entni ajratish mumkin:
1. Jo‘natuvchi — axborotni to‘plovchi va uzatuvchi shaxs.
2. Axborot — sim vollar bilan kodlashtirilgan infonnatsiya.
3. Kanal — axborotni uzatish vositasi.
4. Qabul qiluvchi — axborot tegishli boMgan shaxs.
Axborot alm ashuvida j o ‘natuvchi va qabul qiluvchi bir necha 
o ‘zaro bogMiq b osqichlam i o ‘tadi. Ularning vazifasi — har ikkala 
tom on tushunishi uchun axborotni to ‘g ‘ri tuzish va uzatish uchun 
m uvofiq kanaldan foydalanish (8.2-chizma).
Bu bosqichlar quyidagilar:
1. G ‘oyaning tugMlishi.
2. Kodlashtirish va kanalni tanlash.
3. Uzatish.
4. Dekodlashtirish
132

---

8.2-clii/m a. A xb o ro t alm ashuvi jara y o n in in g oddiy modeli.
G'oyaning tug'ilishi.
Q anday g ‘oyani alm ashuv obyekti 
sharoitida olish mumkinligini j o ‘natuvchi hal qiladi. « 0 ‘ylam asdan 
gapirishni boshlamang» — bu bosqichning prinsipi. G ‘oya aniq 
vazifalami bajarishdan va kutiladigan natijadan iborat boMishi kerak:
1. Qanday o ‘zgarishlar kerakligini ishchilar bilishi kerak, m asalan, 
6% ishlab chiqarishni oshirish qo ‘shim cha ish haqisiz. 2. N im a uchun 
bu o ‘zgarishlar kerakligi ishchilar bilishi kerak. 3. Qanday qilib bu 
o ‘zgarishlam i amalga oshirish kerakligini ishchilar bilishi kerak.