‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

(10.4-chizma).
Shakllanish 
0 ‘sish 
Yetuklik 
Inqiroz
10.4- ch izm a. T a sh k ilo t h ay o t tsiklida re ja la s h tir is h n in g m ohiyati
A gar hayot sikli o'zgarm as b o ‘lsa, tashkilot uchun eng sa- 
maralisi so ‘zsiz aniq maqsadli reja bo Mar edi. Bunday reja aniq 
y o ‘nalishni k o ‘rsatibgina qolmay, am aliyotdagi natijalar bilan so l­
ishtirish uchun eng aniq va ravshan standartlam i ham shakllantiradi. 
Biroq ham m am izga m a’lumki, hayot hech qachon bir tarzda k e c h -
17 9

---

m aydi. Tashkilotning yetu k lik davrida kelajakning aniqlik darajasi 
eng yuqori bo ‘ladi. X uddi ana shu davrda aniq m aqsadli reja qo‘l 
keladi.
Tashkilotning shakllanish davrida rahbar k o ‘proq yoMlanma 
rejani qoMlashi lozim boMadi. Bu davrda boshqaruv m oslashuvchan- 
ligini saqlab qolish kerak. C hunki maqsadlar, resurslarni ta ’minlash 
tizim i va iste’m olchilar yoki mijozlarni aniqlash tizim i hali toMiq 
shakllanm agan boMadi. Bu davrda yoMlanma rejaning m oslashu- 
vchanligi rahbarga reja va faoliyatga kerakli o ‘zgartirishlar kirit- 
ish imkonini beradi. Yangi tashkilot rahbarlari k o ‘proq yoMlanma 
rejaga tayanib ish tutishi tavsiya etiladi. C hunki hayot siklining 
noaniq davrida qaror qabul qilishda m oslashuvchanlik eng muhim 
om il boMadi. Aynan yoMlanma reja rahbarga aniq maqsadli rejaga 
nisbatan k o ‘proq m oslashuvchanlik taqdim etadi.
0 ‘sish davriga kelib esa maqsadlar va resurslar ta ’m inot tizimi 
shakl-lanishining oxirgi bosqichiga yetishi ham da m ijozlam ing 
sadoqati ortishi bilan rejan ing aniqlik darajasi ortadi. H ayot siklining 
inqiroz davridan b oshlab tashkilotning rejalashtirish faoliyati teskari 
tus oladi. Tashkilot yetuklikdan inqirozga yuz tutgan sari reja aniqligi 
kam ayib, yoMlanma shaklini oladi. Chunki bu davrda m aqsadlar 
qayta k o ‘rilib chiqiladi, resurs ta ’minoti qayta shakllantiriladi xullas 
tashkilot faoliyatiga shu n ga o ‘xshash katta o ‘zgartirishlar kiritiladi.
Rejaning uzunligi, y a ’ni uning qamrab olgan vaqt oraligM 
ham firma hayot sikli bilan chambarchas bogMiq. Qisqa muddatli 
reja, tashkilot faoliyati m oslashuvchanligini saqlab qolishi sababli, 
shakllanish va inqiroz davrida qoMlanilishi lozim . Yetuklik esa 
eng barqaror davr boM ganligi sababli uzoq m uddatli rejalar yuqori 
natijalarga olib keladi.