‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

3.10-jadval
Korxonalar faoliyatining qiyosiy revting baholash natijalari
Korxonalaming
tartibraqami
Ko'rsatkichlar nomeri
O cmi
1
2
3
4
5
Ri
1
0,810
1,0
0,335
1.0
0,284
4,735
III
2
1,0
0,610
0,468
0,683
0,751
4,942
II
3
0,563
0,766
0,433
0,538
0,694
4,387
IV
4
0.723
0,660
1,0
0,822
1,0
6,381
I
5
0,490
0,712
0,177
0,598
0,0
2,690
V
4-bosqich.
Olingan reyting baho (Rj) ranjir bo‘yicha joylanadi va 
har bir korxonaning reytingi aniqlanadi. Bu holda eng katta summaga 
mos kelgan korxona birinchi o'rinni oladi.
К о ‘rib chiqilgan ko‘p o‘lchovli qiyosiy tahlil metodikasining afzal- 
ligi shundaki, u korxonaning ishlab chiqarish-moliyaviy faoliyati kabi 
murakkab hodisani baholashda kompleks ko‘p oichovli yondashuvga 
tayanadi, barcha raqobatdosh korxonalar real yutuqlarini va ularning 
etalon korxona ko‘rsatkichlarigayaqinlik darajasim hisobga oladi.
3.8. Ko‘rsatkichlarni taqqoslanma ko‘rinishga keltirish usullari
Tahlilda rioya qilish muhim shartlaridan biri - ko‘rsatkichlaming 
taqqoslanuvchanligini ta’minlashdir. Chunki faqat sifat jihatidan bir xil 
kattaliklarni qiyoslash mumkin.
K o‘rsatkichlaming taqqoslanuvchan emasligi turli sabablarga ko‘ra 
kelib chiqishi mumkin: turli narxlar mavjudligi, faoliyati hajmi; struktu- 
raviy o ‘zgarishlar; mahsulotlar sifati bir xil emasligi; taqqoslanayotgan 
ko'rsatkichlar uchun tanlangan vaqt kesimi har xilligi; faoliyatning bir 
xil bo‘lmagan boshlang‘ich sharoiti (texnik, tabiiy, iqlim va boshqalar); 
ko‘rsatkichlarni hisoblashning usullari turlichaligi; korxona hisob siyo- 
satining o ‘zgarishi bilan va boshqalar. 0 ‘rganilayotgan ko'rsatkichlar

---

taqqoslanuvchanligini ta’minlash uchun yuqorida sanalgan omillar 
bo'yicha ulami yagona bazaga olib kelish zarur.
Birinchi navbatda barcha qiymat ko'rsatkichlaming kattaligiga ta’sir 
ko'rsatuvchi (ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar qiymati, tu­
shum, tannarx, foyda, material xarajatlari hajmi, zaxiralar, asosiy vosi­
talar va boshqalar) inflyatsiya bilan aloqadorlikda narx o'sishini e’ti- 
borga olmoq zarur. Ushbu omilning ta ’sirini xolislantirish uchun taq- 
qoslanayotgan ko'rsatkichlar bir xil narxda ifodalanadi.
Misol uchun, yalpi mahsulotlar chiqarish taqqoslanuvchanligini ta’- 
minlash uchun uning hisobot va bazis davrlardagi natura hajmi bazis 
davr narxlarida ifodalanadi: