2 т а ш s ir v c jt 3 .12-rasm. Vibratsion mashinalar sxemalari. ancha kichik deb olinsa, konstruksiyaga beriladigan uyg'otuvchi kuchlaming qiymati quyidagi ifodalardan aniqlanadi: X =
aco2m coswt;
У = aty2sinbu yerda: X — asosga ta’sir etuvchi gorizontal kuch ; У — vertikal kuch; m — debolans massasi; a — aylanish markazidan massa markazigacha bo'lgan masofa; со — burchak tezligi; t — vaqt. Muvozanatlashgan sistemada (3 .12-rasm, b) qiymati У = 2m а со1 sin л» t bo'lgan faqat birgina vertikal tashkil etuvchi vujudga keladi. 3.12-rasm, d da ko'rsatilgan holda teng ta’sir etuvchi kuchning yo'nalishi muvozanatlashmagan massalar aylanma harakatining o'zaro yo'nalishlariga bog'liq. Muvozanatlashmagan massalar harakati murakkab tebranishlar uyg'otadi, bu tebranishlarda qayd etiladigan asosiy omil xususiy tebranishlar chastotasidir. 37
3 .13-rasm. Tebranishlami gravitatsion kuchlar yordamida uygotish. 3.13-rasmda gravitatsion usulda zarba berish tasvirlangan. Birinchi holda (3.13-rasm, a) yuk H balandlikdan konstruksiyani himoya qiluvchi taxtakach (podkladka) ustiga tushadi, yukning taxtakachga urilish vaqtidagi tezligi о = yjlqH ga teng. Ikkinchi holda (3.13-rasm, b) tushayotgan yuk o‘z og‘irligini qo‘qqisdan konstruksiyaga uzatadi. Har ikkala holda ham yukning massasi konstruksiya massasidan ancha yengil bo‘lishi kerak, aks holda yuk massasi konstruksiya massasiga qo‘shilib, uning dinamik xarakteristikalariga ta’sir etishi mumkin. Har ikkala usul ham yetarli darajada sodda, biroq qator gormonikalaming bir vaqtning o‘zida uyg‘onishi tufayli tebranishlar murakkab
