Ózbekistan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministrligi Samarqand mámleketlik veterinariya medicinası, Sharwashılıq hám biotexnalogiya universiteti Nokis filialı Veterinariya hám Zooinjeneriya fakulteti Zooinjeneriya

2.1 Juplaw haqqinda tusinik.
Saralaw (juplaw), tanlaw kibi en ahmiyetli zootexniyaliq usul esaplanadi. Saralawdi turlishe talqin qilinip kelgen. Solardan, akakdemik K.A.Timiryazev saylaw qandaydir malim aniq maqsetti kozleytugin ulgi bolip, oǵan nasilli haywanlardi malim darejede sanali tarizde juplaw noli menen erisiledi dep uqtirǵan. Ol tanlaw menen saylaw (juplaw) bir-birinen ulken pariq qiladi hám bunda individlar aldiń-ala tanlanip keyin juplanadi degen edi.
Professor e.A. Bogdanov (1926) juplaw (saralaw) haywanlardiń nasil qásiyetin jaqsilawshi tiykargi usul bolip, aldiń-ala en jaqsi haywanlardi tanlap keyin awladlardi násilge qaldiriwdan ibarat deydi.
N.M.Zamyatin (1941) saylaw bul malim bir urǵashi haywandi malim bir erkek haywan menen juplaw bolip, aldińnan maqsetke muwapiq kozlengen awlad aliwdan, alinǵan awladlarin chuqur zootexniya tekseriwinen otkizip, unamli hám unamsiz juplawlardi aniqlaw hám sol jol menen ónimdar haywanlardi jaratiwdan ibarat dep tusingen.
Professor A.S.Serebrovskiy (1969) saylaw teoritegis aldińgi awladlar tajiriybesin uyrenip, qatardan genetik hám fiziologiyaliq sintezleniwlerdi esapga aliwdan ibarat deydi. Joqarida keltirilgen pikirlerdi esapga alip (saralaw) juplawdi tómendegishe táriflash mumkin.


Juplawdiń kobeyiw texnikasi menen baylanisliligi
Juplaw - bul xojaliq paydali belgisi nasil qásiyeti boyinsha tanlap alinǵan haywanlardan keleside maqsetke muwapiq, sipatli awlad aliw ushin ata-ana formasin duziwden ibaratdir. Ana haywanlar podasin jaqsilaw ushin ana haywanlarǵa nasilli erkek haywanlar saralanadi. Liniyalar menen islewde, liniyalardi keltirilip shigariwda nasilli erkek haywanlarǵa ana haywanlar saralaw. Ayrim hallarda tanlaw hám juplawga itibar beriledi, tanlaw saralawga salistirmali kem ahmiyetke iye degen natuwri fikr ushraydi. Ameliyatda eki bir qiyli haywan ushramaydi, maqsetke muwapiq nasil jumisin jolga qoyilǵan olar kozlengen natiyjege hám har qiyli juwap beriwi mumkin. Sol sebepli nasil ushin qaldirilip haywanlardi tanlawga biypariq qarap bolmaydi. Tanlaw hám saylaw nasilchilik jumisinin bir butun bólimi bolip, olar bir biri menen baylanisli boladi. Saylaw tanlawsiz maqsetsiz bir esaplanadi. Soninday, saylaw tanlawsiz samara bermeydi. Soni esde tutiw kerek, hatte juda itibar menen tanlanǵan haywanlardi tartibsiz halda juplaw (saralaw), yagniy oz-ara muwapiq kelmegen haywanlardi juplaw kuzlanǵan natiyjeni bermeydi. Misali, simmental porodali Karlush laqapli bir neshe jillar dawaminda juda jaqsi awladlar bergen. Keyinshelik oni basqa padaga otkizip juplaǵanda kozlegen natiyjeni alalmaǵan. Biraq keyingi pada hám joqari sipatli bolǵan bolsada, oz-ara muwapiq kelmegenligi ushin birar hám ataqli haywan alinbaǵan. Sol sebepli, nasilli erkek haywan qansha jaqsi sipatli bolmasin, oǵan tuwri keletugin ana haywan juplanbasa, awladlar sipati jaqsilanbasligi mumkin. Soǵan kore, nasilli erkek haywanga muwapiq keletugin pada penen juplaw kozlengen maqsetke tezirek erisiwge alip keledi.