Ózbekistan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministrligi Samarqand mámleketlik veterinariya medicinası, Sharwashılıq hám biotexnalogiya universiteti Nokis filialı Veterinariya hám Zooinjeneriya fakulteti Zooinjeneriya

2.3. Juplasiwdiń tiykargi korsetkishleri (printsipleri)
Juplawdiń tiykargi printsipleri.
Juplawdiń tiykargi printsipleri tómendegilerden ibarat:
1. Juplawnin maqsetke muwapiqligi. Eger juplawdiń maqseti aniq bolmasa, yamasa juplanip atirǵan haywanlar sipati muwapiq, kelmese alinǵan natiyje tabisli bolmaydi.
Biraq tanlawda fakt haywan qanday bolsa sondayliginsha bahalanadi hám onin awladi qanday boliwi haqqinda shámalanadi.
Juplawda bolsa bul baha quramalilasadi, yagniy juplawda urǵashi hám erkek haywan bahalari salistiriladi hám sol tiykarinda alinatugin awladga sháma menen beriletugin sipati boyinsha baha beriledi. Biraq bul baha takriban esaplanip kop jaginan juplanip atirǵan haywanlardiń bir - birine muwapiq keliwine kop jaginan baylanisli boladi.
Tanlawda haywanga beriletugin baha absolyut bolip, juplawda bolsa bul baha salistirmali esaplanadi. Sebebi juplawda eki hám onnan artiq haywanga baha beriledi. Sonin ushin hám juplawda baha beriw salistirmali quramali esaplanadi.
2. Nasilli erkek haywanin urǵashi haywannan ustun boliwi. Juplawdiń bul printsipi tiykargi printsiplerden biri esaplanadi. Urǵashi hám erkek haywanlardi bahalaw bir birinen pariqlanadi. Sút emiziwshilerdiń awladi ana qarninda rawajlanadi. Sonin ushin awladnin jeke rawajlaniwina onin fenotipine ana haywanin Tásiri salistirmali kushli boliwi sharwashılıq ameliyatinda oz korinisin tapǵan. Buǵan qatar misallar keltiriw mumkin. Maselen, biya menen eshekdi juplaw natiyjesinde alinǵan gashir, eshek penen aygirdi juplawdan alinǵan gashirga salistirmali ulken boliwi malim. Soninday, shayra porodali biya, poni aygiri menen juplawdan alinǵan gibrid, poni biya menen shayra aygiri menen juplaniwda alinǵan gibridlerge qaraǵanda ulken boladi. Soǵan karamasdan padani nasildi jaqsilaw da nasilli erkek haywan sipati bas (tiykariy) roldi oynawi shart. Sebebi nasilli urǵashi haywanga salistirmali, nasilli erkek haywan bir neshe on esse kop awlad qaldiriw qabiletine iye .
3. Juplanip atirǵan haywanlar ortasinda qarindasliqdiń aldiń aliw. Juplawda bul printsip bolek ahmiyetke iye . Sebebi stixiyali qarindas juplaw inbred depressitegisga alip kelip, alinatugin awlad korsetkishlerin paseyttiredi. Biraq nasilshilik sharwashılıq da maqsetke muwapiq qarindas juplawdi otkiziw kozde tutiladi. Sebebi qarindas juplaw awladda ata - ana formainnin qimbatli qásiyetlerin bekkemleydi. Biraq qarindas juplawdi uzaq muddet qollaw kobinese ziyan keltiredi. Soninday, juplawdiń a) joqari nasil sipatina iye bolǵan erkek haywandan maksimal paydalaniw .
b) awladda geterogen juplaw natiyjesinde maqsetke muwapiq
ozgeriwshenlikdi ónim qiliw.
v) en jaqsi muwapiqliq, yagniy ata hám ana haywan muwapiqliginda paydalaniw
g) gomogen juplaw natiyjesindeata - ana qásiyetlerin awladda saqlaw.
d) liniya hám semyalar ara orshitiwdi jetilistiriw kibi printsipleri hám bolek ahmiyetke iye .