Ózbekistan respublikasí joqari bilim, PÀn hàm innovatsiyalar ministrligi

Temanıń aktuallıǵı. Fenollar hám kraxmal olardıń tuwındıların anıqlawda yodometrik qayta titrlash usılı (yodid- yodat usılı ) hám qaytarıwshı nátiyjelerdi anıqlawda tuwrıdan-tuwrı yodometrik usıldan paydalanıladı yodometriyaning kóp reaksiyalarda payda bolıwı, bul usılı menen baylanıslı esaplaw máselelerin sheshiw ámelge asırılıwı qıyınlashuvi. Kóp basqıshma - basqısh barılıwı processni suslashtiradi Yodometriya úlken ilimiy hám praktik áhmiyetke iye.. Fizika, biologiya, geologiya, minerologiya, texnika pánleri, meditsina, farmacevtika, átirap -ortalıqtı úyreniw pánleri ózleriniń fundamental ilimiy tekseriw keń kólemde paydalanadı. Xalıq xojalıǵı ónimleri sapasında, kosmik hám atom energetikası sanaatınıń jáne de rawajlanıwına, átirap -ortalıqtı qorǵawǵa, kesellikler diagnostikasın jaqsılawǵa hám taǵı basqalarǵa bolǵan talaptıń artpaqtası ámeldegi metodlardıń jáne de rawajlantirilishini hám joqarı bayqaǵıshlıqqa, anıqlıqqa, tańlap tásir etuvchanlikka, ekspresslikka iye bolǵan, avtomatlastırıw múmkin bolǵan tazadan -jańa analiz metodların islep shıǵarıwdı talap etedi. Bul metodlar joqarıdaǵı talaplarǵa juwap beredi. Jumıstıń maqset hám wazıypaları : Jumıstıń tiykarǵı maqseti medicinada yad hám yodi kislotanıń nátiyjelerdi muǵdarlıq analiz qılıwdıń eń zárúrli usılların paydalanıwdı úyreniw. Medicinada hám sanaatda alınǵan sintetik ónimdi tábiyaatqa, insanlarǵa hám haywan álemine qóllawdı
Jumıstıń maqset hám wazıypaları : Jumıstıń tiykarǵı maqseti medicinada yad hám yodi kislotanıń nátiyjelerdi muǵdarlıq analiz qılıwdıń eń zárúrli usılların paydalanıwdı úyreniw. Medicinada hám sanaatda alınǵan sintetik ónimdi tábiyaatqa, insanlarǵa hám haywan álemine qóllawdı úyreniw


I BAP. A'DEBIYATLARG'A SHOLIW
I. 1 Titrometriya haqqında túsinik
Titrimetrik analiz berilgen anıqlanıwshı element menen bolǵan reaksiyaǵa ` sarplanǵan reagentning kólemin ólshewge tiykarlanǵan usıl bolıp tabıladı. Titrimetrik analizda titr túsinigine dus kelamiz. Titr bir millilitr eritpe degi erigen elementtıń grammlar sanı :
T= m/v ga teń.
Tar ma' noda, titri ma' lum eritpe járdeminde titri nomalum eritpediń titrini (aqıbet nátiyjede odaǵı element muǵdarın ) anıqlaw titrlash dep ataladı. Keń mániste, titrlashga tek element muǵdarın anıqlaw emes, bálki onıń fizikalıq-ximiyalıq shamaların anıqlaw da kiredi. Titrlashning mánisi tómendeginen ibarat : anıqlanıwshı A element eritpesine konsentraciyası júdá anıq bolǵan V reaktivden az-ozdan qosıp barıladı. Titrlash A hám V elementlardıń ekvimolyar muǵdarlarına shekem dawam ettiriledi. Anıq konsentraciyalı V reagent standart eritpe dep ataiadi. Anıqlanıwshı element muǵdarına titrantning muǵdarı ekvivalent boiganda titrlash toqtatiiadi, mine sol waqıtqa to'g 'ri keletuǵın noqat ekvivalentlik noqatı dep ataladı. Ekvivalentlik noqatı túrli usıllar járdeminde anıqlanadı.
Eger ekvivalentlik noqatı indikator reńiniń ózgeriwi járdeminde anıqlansa, bul waqıttaǵı titrlashni toqtatıw noqatına titrlashning aqırǵı noqatı dep aytıladı. Ekvivalentlik noqatında anıqlanıwshı A element da, titrant V da teoriyalıq tárepten erkin halda boim aydi. Biraq, titrimetrik analizda isletiletuǵın reaksiyalar da maium dárejede qaytar boladı. Sonlıqtan, ta'sırlawıwshı elementlar ekvivalentlik noqatında da ámelde aqırıǵa shekem tásirlashmaydi. Sol sebepli ekvivalentlik noqatı titrlashning aqırǵı noqatına, kópmcha, uyqas kelmeydi. Indikatorlar reńiniń ózgeriwi de ekvivalentlik noqatına anıq tuwrı kelmeydi. Solardıń hámmesi ekvivalentlik noqatına titrlashning aqırǵı noqatı uyqas kelmewin kórsetedi Titrimetrik analiz atqarılıw rejimine kóre tómendegilerge bolinadi: tikkeley, teris, tikkeley bolmaǵan hám reversiv. Tikkeley titrlashda anıqlanıwshı A elementtıń eritpesi V reagent eritpesi menen titrlanadi. Teris titrlashda anıqlanıwshı A elementtıń málim kólemli eritpesine anıq konsentraciyalı V reagent eritpesinen muǵdarı qosıladı jáne onıń artıqsha muǵdarı basqa qandayda bir A ' titrant menen titrlanadi. Sol tiykarda anıqlanıwshı elementtıń muǵdarı tabıladı. Mısalı : HC₁ ni anıqlaw ushın oǵan AgNO 3 ten mol muǵdarı qosıladı hám AgNO₃dıń qalǵan bólegi NH ₄ SCN menen titrlanadi
Tikkeley bolmaǵan titrlashning bir neshe kórinisleri bar. Payda bolǵan S elementtı titrlashda anıqlanıwshı A element eritpesine qandayda bir V reagent qosıladı, nátiyjede jańa C' element payda boladı. Áne sol payda bolǵan S elementtı tiykarǵı titrant menen titrlab, anıqlanıwshı elementtıń muǵdarı bahalanadı. Reversiv titrlashda anıqlanıwshı A elementtıń eritpesi menen standart V element eritpesi titrlanadi. Mısalı, HCl dıń eritpesi menen anıq konsentraciyalı Na₂ B2 O₄ × 10 H₂ O eritpesin titrlab HCl dıń titri anıqlanadı. Reversiv titrlash menen teris titrlash túsiniklerin aralastırmaslik kerek. Titrimetrik analiz titrlash ushın úlgi alıw rejimine kóre pipetkalash hám ayırım úlgiler usıllarına boiinadi. Pipetkalash usılı saqlanganda óz titrini (konsentraciyasın ) o 'zgartirmaydigan, turaqlı elementlardıń eritpelerinen úlgiler alıw ushın isletiledi. Bunda úlgi málim kólemli pipetka járdeminde alınadı. Alınǵan bul úlgi álikvot bólim dep júritiledi. Ayırım úlgiler usılı jeńil uchuvchan, tez bóleklenetuǵın, biyqarar elementlardan úlgi alıw ushın isletiledi. Bul usılda úlgi alıw ushın arnawlı shıyshe kóbiklerden paydalanıladı. Úlgi alıwdan aldın shıyshe kóbiktiń massası ashıladı, onıń massası shprits járdeminde úlgi kiritilgennen hám kóbiktiń awızı kepserlangandan keyin taǵı oichanadi. Massalar parqı boyınsha úlginiń massası anıqlanadı. Bul usılda kóbiklersiz de úlgi alıw múmkin. Úlgi alıw tekseriletuǵın elementtıń qásiyetlerine baylanıslı. Titrimetrik analizda tiykarǵı eritpe retinde titrlangan yamasa standart eritpeler isletiledi. Bunday eritpe jumıs eritpesi dep da aytıladı. Standart eritpeler: baslanǵısh standartlar, ekilemshi standartlar hám fiksanallardan tayarlanadı. Baslanǵısh standartlar dep: kristall dúzilisine iye bolǵan, arnawlı bir ximiyalıq formulaǵa juwap beretuǵın ; ximiyalıq quramı formulasına sáykes keletuǵın ; quramında biygana elementlar bolmaǵan ; eger biygana elementları bolsa, onı biygana elementlardan tazalawdıń jeńil usılı bolǵan ; gigroskopik bolmaǵan, lekin saylanǵan erituvchida jaqsı eriytuǵın ; saqlaǵanda óz titrini ózgertirmeytuǵın, turaqlı ; ekvivalentiniń molyar massası múmkinshiligi barınsha úlken bolǵan elementlarǵa aytıladı. Element ekvivalentiniń molyar massası qansha úlken bolsa, tartıw qátesi sonsha kishi Boladı hám jumıs eritpesiniń titri sonsha anıq boladı. Jumıs eritpeleri baslanǵısh standarttıń anıq úlgisinen:

T= , g/ml,, tayarlanǵan titr; yamasa ekilemshi standartlardan

N₁ V₁ , = N ₂V₂
N₂ = ,
T= g/ml —— ornatılǵan, anıqlańart titri uuu tayarlanadı. Jumıs eritpesin ekilemshi standartlar (birlam chi standartlarǵa qoyılatuǵın talaplarǵa juwap bermeytuǵın elementlar ) tiykarında tayarlaǵanda, onıń konsentraciyası shamalıq boladı. Shamalıq konsentraciyalı eritpediń titri baslanǵısh standart eritpesi járdeminde o 'rnatiladi. Eger arnawlı kárxanalar tárepinen islep shıǵarılǵan standart úlgiler — fiksanaftar bolsa, jumıs eritpesin fiksanallardan tayarlaw qolay. Onıń ushın fiksanal ampulasi jaqsılap juwılǵannan keyin ampulaning ishine botib kirgen úshlerinen birewi 1:1 kólemli ólshew kolbası bo'g'ziga o'matilgan voronkadagi shıyshe «sindirgich» járdeminde sindiriladi. Shıyshe sınıqlarınıń múmkin shekem ólshew kolbasına túsip ketiwiniń aldın alınadı. Fiksanal ishindegi element suyıq bolsa, onıń kolbaǵa aǵıp túsiwi kútip turıladı. Sonnan keyin ampulaning ishi (onıń ekinshi uchi da sindirgich menen sindiritgandan keyin) distillangan suw menen jaqsılap juwıladı.