Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
NOTA BENE !
Ayb – shaxsning o‘zi tomonidan sodir etilgan, JKda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli qilmishi (harakat yoki harakatsizlik)ga va uning ijtimoiy xavfli oqibatlariga nisbatan bo‘lgan ruhiy munosabatining qasd yoki ehtiyotsizlik shaklidagi ko‘rinishidir. 1 Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси: Ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган. (2002 йил 27 январда ўтказилган умумхалқ референдуми натижаларига кўра ҳамда унинг асосида Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелда қабул қилинган Қонунига мувофиқ Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси XVIII, XIX, XX, XXIII бобларига ўзгартиришлар ва қўшимчалар қиритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 11 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 89-моддасига, 93- моддасининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи қисмига тузатишлар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2008 йил 25 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 77-моддасининг биринчи қисмига ўзгартириш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2011 йил 12 декабрда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 90-моддасининг иккинчи қисмига тузатиш киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2014 йил 16 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 32, 78, 93, 98, 103 ва 117 моддаларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 80-моддасининг 4-бандига, 81-моддасининг еттинчи қисмига, 83- моддасига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13 ва 14- бандларига, 107-моддасининг биринчи қисмига, 110- моддасининг биринчи ва учинчи қисмларига, 111-моддасига ўзгартишлар ва қўшимча киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 31 майда қабул қилинган Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 80-моддасининг 5 ва 12-бандларига, 93-моддаси биринчи қисмининг 13-бандига ҳамда 108, 109- моддаларига ўзгартишлар киритилган. Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 29 августда қабул қилинган қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 99 ва 10-моддаларига ўзгартишлар киритилган.) – Т.: “Ўзбекистон”, 2017. – 11 б. 2 См.: Постановление Пленума Верховного суда Республики Узбекистан от 2 мая 1997 г. № 2 «О судебном приговоре» (с изменениями и дополнениями, внесенными постановлениями Пленума Верховного суда Республики от 14 июня 2002 г. № 10, 19 декабря 2003 г. № 20 и 3 февраля 2006 г. № 5) // Сборник. Т.I. – С.335. 179 Ayb, shaxsning o‘zi sodir etgan ijtimoiy xavfli qilmishiga va shuning natijasidagi ijtimoiy xavfli oqibatlariga nisbatan bo‘lgan ruhiy munosabati sifatida jinoyat subyekt tomoni tarkibini batamom tugatmasa-da, uning yadrosini tashkil etadi. Shu bilan birga, ayb o‘zida subyekt tomonning zaruriy belgisini ifodalaydi, bo‘lmaganida esa, jinoyat tarkibi butunlay bo‘lmaydi, shunday ekan, jinoiy javobgarlikka tortish uchun ham asos bo‘lmaydi. Aybli ishlarni qilishga faqat o‘z xatti-harakatini anglab yetish va ularni boshqara olish qobiliyatiga ega odam qodir, shunday ekan, aqli rasolik aybning dastlabki sharti bo‘lib chiqadi. Ruhiy munosabat bilan har qanday munosabat o‘rtasida bog‘liqlik mavjud. Bu bog‘liqlik subyekt (shaxs) va obyekt o‘rtasida, subyekt atrofida tabiat, boshqa odamlar, ijtimoiy sharoit, jamiyat manfaati kabi voqelik yoki uning alohida tomonlarining ko‘rinishidadir. Odam o‘z ongli maqsadini qo‘ya bilishida va unga erishishida ifodalanadigan munosabatini anglash qobiliyatiga ega bo‘ladi. Bu odamning ruhiy munosabatining faolligi munosabat predmetining tarkibiga va aniq bir shaxsga bog‘liq bo‘lgan uning tanlash xarakteridan kelib chiqadi. Shuning uchun har bir harakat ruhiy lahzalarni ifodalab, bir necha aniq aspektlarni o‘zi ichiga oladi. Ayb (yoki ruhiy munosabat) ning bu aspektlari bo‘lib ong va iroda hisoblanadi. Shunday qilib, ayb ikki (komponent): intellektual va irodaviy elementdan tashkil topgan. Ular ruhiy sog‘lom (aqli raso) odamning obyektiv borliqni, xususan, o‘z harakatini yoki harakatsizligining ijtimoiy ahamiyatini anglashida va baholashida; ijtimoiy xavfliligini e’tiborga olgan holda qilmishning oqibatlarini oldindan ko‘ra bilish (sodir etilayotgan harakatlar bilan uning keltirib chiqaradigan oqibatlari o‘rtasidagi sababiy bog‘lanishning rivojlanishini tushunish); uzoqni ko‘ra bilishga ega bo‘lishi, ya’ni ancha uzoqdagi oqibatlarni ko‘ra bilishi hamda orttirilgan tajriba, bilim, mahorat bilan bog‘liq yuqori diqqatni va ruhiy kuchni talab etadi; maqsadga erishish uchun intilish, natijaga erishishni xohlash yoki bunga loqaydlik bilan qarash, ya’ni u yoki bu oqibatning kelib chiqishini xohlamaslik 180 (irodaviy jihat); o‘zining his-tuyg‘ularini bildirish, emotsional reaksiyalarini yoki holatini ko‘rsatishda aniq ko‘rinishda ifodalanadi. Aybning intellektual elementi barcha yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan sodir qilinayotgan qilmishning obyektiv xususiyatini: tajovuz qilinayotgan obyekt yoki predmetning o‘ziga xos xususiyatlari, harakat yoki harakatsizlikning xarakterini, xavfli oqibatlarning va boshqalarning og‘irlik darajasi va xarakterini anglash yoki anglash imkoniyatini o‘z ichiga oladi. Aybning irodaviy elementi ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etish natijasida real borliqdagi o‘zgarishlarga bo‘lgan jinoyat subyekti irodasining munosabatini ifodalaydi. Jinoyat subyekti ruhiyatida kechadigan intellektual va irodaviy jarayonlarning o‘zaro bog‘liqligi (birikma)dan kelib chiqqan holda, ko‘rinishidan bir xil bo‘lgan shakl doirasida ayb shakllarga bo‘linadi. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|