Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
JK 17-moddasi 5-qismi ko‘rilayotgan moddaning 2, 3, 4-qismlarida
keltirilgan jinoyat tarkiblari aniq bo‘lgan qoidani o‘rnatadi, berilgan qismlarda sanab o‘tilmagan boshqa jinoyat tarkiblarining subyektlari jinoiy javobgarlik vujudga kelishining umumiy yoshi 16 yoshga to‘lgan shaxslar hisoblangan jinoyatlar taalluqli. Aytish kerakki, O‘zbekiston Respublikasi jinoyat qonunchiligi voyaga yetmaganlarga nisbatan jinoiy javobgarlikni qo‘llashning insonparvarlik tamoyilini aks ettiruvchi bir qancha xususiyatlarini belgilab beradi. Bu o‘z xatti-harakatlari va ularning oqibatlarini anglab yetmagan voyaga yetmagan shaxslar bilan bog‘liq. Xususan, bunday holatlarda voyaga yetmaganlar javobgarligi o‘ziga xosliklarini tartibga soluvchi normalar o‘rnatilgan Jinoyat kodeksining Umumiy qismi 6-bo‘limi talablari hisobga olinadi. Voyaga yetmagan shaxslarga nisbatan jinoiy jazo tayinlashning o‘ziga xosliklariga ega maxsus normalar 18 yoshga to‘lgan, ya’ni voyaga yetgan shaxslarga nisbatan jinoiy javobgarlikni nazarda tutuvchi umumiy normalardan farqli ravishda jinoiy javobgarlikning yengilligi bilan ajralib turadi. Qonun tomonidan jinoiy javobgarlikning kelib chiqishi yuqori chegaralarining belgilanib qo‘yilishi o‘zining aksini topmadi. Bu esa, qonunda ko‘rsatilgan yoshga to‘lgan aqli raso jismoniy shaxs hatto katta yoshda (70–80 yosh va h.k.) bo‘lsa ham, jinoiy javobgarlikdan ozod qilinmaydi. Biroq sud har bir alohida holatda Jinoyat kodeksining 54- moddasi (Jazo tayinlashning umumiy asoslari) talablari asosida jinoiy jazoni individuallashtirish va uni tayinlashda jinoyat sodir etgan shaxsning yoshini e’tiborga olishi lozim. 1 См.: Закон Республики Узбекистан от 12 декабря 2002 г. № 436-II «О всеобщей воинской обязанности и военной службе», ч.3 ст.4 // Ведомости Олий Мажлиса Республики Узбекистан, 2002 г., №12, ст.217; 2003 г., № 9- 10, ст. 149; 2005 г., № 1, ст. 18; 2006 г., № 6, ст. 262. 239 Har bir ish bo‘yicha majburiy tartibda ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxsning aniq yoshi o‘rnatilishi lozim. Jinoyat kodeksida ko‘rsatilgan ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan voyaga yetmagan shaxsning yoshi jinoyat-protsessual qonuni hujjatlari asosida o‘rnatiladi (JPK 548-moddasi) 1 . Sud va tergov organlari jinoiy javobgarlikka tortilayotgan voyaga yetmagan shaxsning tug‘ilgan yilini, oyini va kunini aniqlashi lozim. «Ayni vaqtda, shu narsani e’tiborda tutish kerakki, shaxs tug‘ilgan kunidan boshlab emas, balki tug‘ilgan kuni o‘tganidan so‘ng, ya’ni ertasi kunning nol soatidan boshlab jinoyat uchun javobgarlik boshlanadigan yoshga to‘lgan deb hisoblanadi». Bu voyaga yetgan, lekin yoshini tasdiqlovchi hujjatlarga ega bo‘lmagan shaxslarga ham tegishli hisoblanadi. «Sudlar ishda albatta, voyaga yetmaganlarning tug‘ilish guvohnomasi yoki pasportidan fotonusxa mavjudligiga ahamiyat berishlari kerak. Ishda bunday hujjatlar yo‘qligi aniqlangan taqdirda sudning o‘zi bunday kamchilikni bartaraf qilishi zarur». Ish materiallarida voyaga yetmagan va voyaga yetgan shaxslarning yoshi to‘g‘risidagi hujjatlari bo‘lmagan taqdirda, ularning yoshi sud-tibbiyot ekspertizasi tomonidan aniqlanadi. «Sudlanuvchining yoshi sud-tibbiyot ekspertizasi tomonidan aniqlanayotganda, uning tug‘ilgan kuni deb, ekspertlar aniqlagan yilning oxirgi kuni hisoblanadi. Yosh eng kam va eng ko‘p yillar miqdori bilan aniqlanganda, sud ekspertlar tomonidan belgilangan eng kam yoshdan kelib chiqishi lozim» 2 . Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|