Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти

1.6— rasm. Stripping-jarayonda karbamid sintezi va suyuqlanma 
distillyatsiyasining proporsianal sxemasi: 
1,11,14 — separatorlar; 2 — kompressor; 3 — issiqlik almashtirgich — distillyator; 4 
— nasoslar; 5,7 — yuqori bosimli kondensatorlar; 6 — reaktor; 8 — drossel klapani; 9 — 
rektifikatsiya kolonnasi; 10 — isitgich; 12 — yuqori bosimli kondensator; 13,17 — idishlar; 15 
— desorber; 16 — issiqlik almashtirgich; 18 — skrubber. 
Reaktordan chiqayotgan suyuqlanma (13 MPa da bug’ bilan qizdirilgan (2,5 MPa da) 
СО
2
(unga korroziyaga karshi xavo qo’shiladi) bilan issiqlik almashtirgich — distillyator 3 da 
distillanadi. Distillyatordan chiqayotgan gazlar kondensator 7 ga yuboriladi. Bu yerda sintez 
bosimida ammoniy karbonat tuzlari eritmasining asosiy miqdori va past bosimli (0,35 MPa) bug’ 
hosil bo’ladi. Ammoniy karbonat tuzlarining eritmasi sintez qolonnasiga qaytariladi. 
Kondensator 7 ga past bosimli kondensator 12 dan nasos yordamida bir qism ammoniy 
karbamat eritmasi yuboriladi. Sintezning avtotermikligini ta’minlash uchun suv berish yo’li bilan 
kondensatsiya darajasi 80% atrofida ushlab turiladi. Suyuqlanma issiqlik almashtirgich — 
distillyator 3 dan 0,3-0,4 MPa gacha dryusellanib (pasaytirilib) distillyatsiyaning 2-bosqichiga 
yuboriladi. Bu bosqich ham xuddi 1-bosqichdagi kabi ishlaydi. 

---

1.2.2.Karbamid eritmasidan tayyor mahsulot olish 
Karbamid sintezi reaksiyasida I mol ((NH
2
)
2
CO ga 1 mol Н
2
О, ya’ni 1 kg karbamidga 0,3 
kg suv to’g’ri keladi. Bu eritmani vakuum ostida bug’latilib, deyarli suvsiz suyuqlanma hosil 
qilinadi. 
Yig’gich 1 dagi (1.7 — rasm) 74-76% li eritma mexanik qo’shimchalardan tozalash 
uchun filtr-press 2 va bak 3 orqali ikki bosqichli bug’latish jikozlaridan o’tadi. Biuret hosil 
bo’lishini kamaytirish maqsadida bug’latish jarayoni minimal xarorat va minimal vaqtda yupqa 
qatlamli (oqimli) bug’latish jixozlarida amalga oshiriladi. Suyuqlanma konsentratsiyasi avval 20- 
40
KPa bosim va 118-125°S xaroratda 92-95% gacha, so’ngra esa 2,5-6,5 KPa bosimda va 135- 
140°S xaroratda 99,5-99,8% ga yetkaziladi. 
Atmosferaga