Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

Aksiyalarning nominal qiymati - 
aksiyada yozilgan pul 
summasidir. Nominal qiymati ko`rsatilgan holda ham, ko`rsatilmagan 
holda ham chiqarilishi mumkin. Bu summa sarmoya ulushini tavsiflasa-da, 
aksiyaning jamg`arma bozorida harakat qilishi uchun biron bir jiddiy 
1
Т.В.Кaшaнинa Э.A.Судaркoвa «Аксионерное право» пректический курс. М.: «Имфрa М Нoрмa», 1997 йил, 94-
б. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ahamiyatga ega emas. Jamiyat mulki yetakchi bo`lgan mamlakatlarda 
(AqSh) aksiyalar nominal qiymat ko`rsatilmay chiqarilishi mumkin. Uning 
narxi bozordagi talab va taklif asosida belgilanadi. Aksiyalarning nominal 
narxi turli mamlakatlarda turlicha. Masalan, O`zbekistonda 100 so`m, 
Germaniyada 50 marka, Fransiyada 100 frank. Mamlakatimizda 
chiqarilgan aksiyalarning nominal qiymatini qonun tomonidan ko`rsatilishi 
muhim ahamiyatga ega. Birinchidan, aksiyaning nominal qiymati uning 
egasiga ruhiy jihatdan tasir ko`rsatadi va qo`lidagi aksiya qandaydir 
mavxum majburiyat emas, balki xususiy mulkning guvohnomasi 
hisoblanishini bildiradi. Ikkinchidan, chiqarilgan ak-siyalarning nominal 
qiymatidan jamiyat ustav sarmoyasi vujudga keladi. 
Aksiyalarning emissiya qiymati - 
birlamchi bozorda sotiladigan 
aksiyaning birlamchi narxi bo`lib, u nominal qiymatdan farq kiladi, bunda 
aksiya vositachi firma orqali sotiladi. Shuning uchun ham firma o`z 
vositachilik haqi foizlarini qo`yadi. 
Aksiyalarning bozor (kurs) qiymati - 
ikkilamchi bozorlarda 
aksiyalarni sotilishi natijasida shakllanadi. Aksiya kursi deganda uni 
bozorda sotish va sotib olish qiymati tushiniladi. Aksiyaning kurs darajasi 
dividend miqdoriga, bank depozitlaridan keladigan foiz daromadlariga, 
kredit(karz)ga berilgan mablag`lardan keladigan foiz daromadlariga, 
bozorda erkin muomaladagi aksiyalarga nisbatan talab va taklif darajasiga 
bog`liq bo`ladi. 
Obligatsiyalar muddatli qarz olish majbu-riyati sifatida egasiga 
kafolatlangan daromad olish hu-quqini beradi. 
Obligatsiya o`z egasiga qarz berganligidan guvohlik beradi hamda 
uning nominal qiymatini ko`rsatilgan mud-datda belgilangan foiz 
to`langan holda qoplash maj-buriyatini tasdiqlaydi. Obligatsiya joriy 
yildagi budjet kamomadini qoplash, emitentning faoliyatini moliya-
lashtirish uchun qo`shimcha mablag` yaratish maqsadida emissiya qilinadi.
Obligatsiyalarning turli belgilari va huquqiy muo-malasiga ko`ra 
quyidagicha: 
emitentlar 
bo`yicha 
(davlat, 
ma-halliy, 
korxonalar 
Obligatsiyalari), emissiya maqsadiga qa-rab (faoliyatni pul mablag`i bilan 
taminlash, qarzni to`lash), qarz uzish muddatiga qarab (qisqa, o`rta va 
uzoq), rasmiylashtirilishiga qarab (egasi yozilgan, taqdim etuv-chiga deb 
nomlangan), foiz daromadlarini to`lash shakliga qarab (o`zgarmas va 
o`zgaruvchan) tasniflash mumkin. 
Emitent xususiyatiga ko`ra davlat, munisipal va korxona 
Obligatsiyalariga bo`linadi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Davlat Obligatsiyalari taqdim etuvchiga deb nomlangan qimmatli 
qog`ozdir. Obligatsiyalar o`zida kredit munosabatlarini aks ettirib davlat 
qarzdor, uni sotib olgan shaxs kreditor bo`ladi va u aksariyat hollarda 
hukumat emitent sifatida davlat budjeti taqchilligini qoplash maqsadida 
amalga oshiriladi 
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 26 mart 
kuni chiqarilgan «O`zbekiston Respublikasi qimmatli qog`ozlarni 
chiqarish to`g`risida»gi qaroriga ko`ra davlat qisqa muddatli Obligatsiyalar 
bozori ishlab turibdi. Jamiyatlarda Obligatsiya chiqarish summasini 
O`zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo`mitasi qoshidagi qimmatli 
qog`ozlar bozorini muvofiqlashtirish va nazorat qilish Markazi belgilaydi.