Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

 
2-§. Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari va
ularning turlari 
Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirayotgan O`zbekiston 
Respublikasining yuridik va jismoniy shaxslari tashqi iqtisodiy faoliyat 
subyektlari hisoblanadi. 
Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining huquqlari va majburiyatlari 
“Tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risida”gi
1
qonunda belgilangan. Ushbu 
qonunning 7-moddasiga ko`ra : 
Qonun hujjatlari doirasida tashqi iqtisodiy faoliyatda qatnashish 
shakllarini mustaqil belgilash, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish 
uchun o`z xoxishiga ko`ra boshqa yuridik va jismoniy shaxslarni 
shartnoma asosida belgilangan tartibda jalb qilish; 
tashqi iqtisodiy faoliyat natijalariga , shu jumladan milliy va chet el 
valutasidagi daromadga qonun hujjatlariga muvofiq mustaqil ravishda 
egalik qilish, undan foydalanish va tasarruf etish va boshqa qonuniy 
huquq-larga ega. 
Bundan tashqari O`zbekiston Respublikasining “Tadbirkorlik 
faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`ri-sida”gi qonunining 22-moddasida 
belgilanganidek, tadbirkorlik faoliyati subyektlari qonun hujjatlariga 
muvofiq tashqi iqtisodiy faoliyatni mustaqil tarzda amalga oshiradilar. 
Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining davlat ro`yxatidan o`tkazilganligi 
tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchisi tariqasida qo`shimcha ro`yxatdan 
1
Ўзбeкистoн Рeспубликaси Oлий Мaжлисининг Axбoрoтнoмaси, 2000 й., 5,6-сoнлaр,148-мoддa 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o`tmagan holda valuta hisob varaqlari ochishi va tashqi iqtisodiy faoliyatni 
amalga oshirishi uchun asos bo`ladi. 
Tashqi iqtisodiy faoliyat yuridik shaxs shaklidagi tadbirkorlik 
subyektlari tomonidan ham, shuningdek yuridik shaxs tashkil etmagan 
holdagi tadbirkor jismoniy shaxslar tomonidan ham belgilangan tartibda 
amalga oshirilishi mumkin.
O`zbekiston Respublikasining “Tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risida” 
gi qonuniga ko`ra mamlakatimizda jismoniy shaxslar ham tashqi iqtisodiy 
faoliyat subyektlari bo`la olishi belgilangan bo`lib, ular tomonidan xorijiy 
mamlakatlarning yuridik va jismoniy shaxslari hamda xalqaro tashkilotlar 
bilan o`zaro foydali iqtisodiy munosabatlar o`rnatilib mamlakatimiz 
istemol bozorining to`ldirilishiga sezilarli tasir ko`rsatmoqda. Aynan 
jismoniy shaxslarning tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari sifatida faoliyat 
ko`rsatishi uchun yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro`yxatidan 
o`tishi lozimligi qonun hujjatlarida belgilangan. Davlat ro`yxatidan 
o`tmagan holda bunday faoliyat bilan shug`ullanish taqiqlanadi. 
Tashqi bozorlarga mustaqil chiqish huquqi mulkchilik shaklidan 
qatiy nazar, barcha xo`jalik yurituvchi sub-yektlar uchun bir xil qilib 
belgilanishi bilan birga, mil-liy manfaatlar himoyasi maqsadida, strategik 
muhim re-surslar eksporti va importi markazlashtirilgan tartibda amalga 
oshirilishi belgilangan. Ayni paytda respubli-kamizda paxta, ipak, oltin va 
umumdavlat eksport resurs-larini tashkil etadigan boshqa tovarlar 
eksportiga doir mutlaq huquq saqlanib qolindi. O`zbekiston Respublikasi 
Prezidentining "Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligining xo`jalik hisobidagi 
bo`linmalarini davlat hissadorlik kompaniyalariga aylantirish to`g`risida"gi 
1995 yil 14 av-gustdagi Farmoniga ko`ra, markazlashtirilgan eksport va 
davlat ehtiyojlari uchun importlar qilish, tashqi savdo operasiyalarini 
bajarishga 
oid 
xizmatlar 
ko`rsatish 
“O`z-markazimpeks", 
“O`zsanoatmashimpeks", “Innovasiya", “Mar-kazsanoateksport" davlat 
hissadorlik tashqi savdo kom-paniyalari tomonidan amalga oshirilishi 
belgilangan. 
Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari ushbu faoliyatni bevosita o`zlari 
yoki vositachilari orqali, yoxud har ikkala shaklda amalga oshirishlari 
mumkin. O`z navbatida tashqi iqtisodiy faoliyatda vositachilik ishlari bilan 
shug`ul-lanuvchi korxonalarning o`zlari ham tashqi iqtisodiy mu-
nosabatlarning mustaqil subyektlari sanaladi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari tashqi iqtisodiy faoliyatni 
amalga oshirishlari chog`ida quyidagi majburiyatlarga amal qilishlari 
lozim: 
tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risidagi hisobotni qonun hujjatlarida 
belgilanganidek taqdim etish; O`zbekiston Respublikasi hududiga olib 
kirilayotgan tovarlarning O`zbekistonda belgilab qo`yilgan texnikaviy, 
farmakologiya, sanitariya, veterinariya, fitosanitariya, ekologiya stan-
dartlari va talablariga muvofiqligini tasdiqlovchi belgilangan tartibda 
taqdim etishi va boshqa qonun talab eta-digan majburiyatlarga ega bo`ladi. 
«Tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risida»gi qonunning 15-moddasiga ko`ra, 
O`zbe-kiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining 
huquqlari va qonuniy manfaatlari taminlanishini kafolatlaydi. 
Davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari tashqi iqtisodiy 
faoliyat subyektlarining qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshirilayotgan 
faoliyatiga aralashishga haqli emas. O`zbekiston Respublikasining davlat 
organlari tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining ushbu qonunda 
belgilangan huquqlarini buzuvchi hujjatlar qabul qilgan taqdirda, ularga 
yetkazilgan zararning o`rni qonun hujjatlariga muvofiq qoplanadi. Tashqi 
iqtisodiy faoliyat subyektlari tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi o`z 
huquqlari va manfaatlariga daxldor bo`lgan va maxfiy tusda bo`lmagan 
axborotlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat organlaridan 
olishga haqlidir. 
Tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga soluvchi va umum majburiy 
tusdagi qonun hujjatlari ommaviy axborot vositalarida e'lon qilinishi va 
tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari ulardan erkin foydalana olishlari shart.