Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

Budjet intizomini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik. 
Budjet 
intizomini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik masalasi 1994 yil 22 
sentabrda qabul qilingan O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida o`z 
aksini topmagan edi. 
 
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan 
belgilab berilgan bozor iqtisodiyotiga o`tishning asosiy tamoyillaridan biri 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

– bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o`tish davrida davlat budjeti 
asosiy o`rin egallashi va davlatning asosiy bo`g`inlaridan biri bo`lib 
qolganligi O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida budjet intizomini 
buzganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilash zaruriyatini keltirib chiqardi. 
Shu munosabat bilan O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 
1999 yil 15 aprel kuni Jinoyat kodeksiga yangi 184
1
-modda – budjet 
intizomini buzish normasi moddasi kiritildi. 
Budjet munosabatlarini tartibga solish maqsadida 2000 yil 14 dekabr 
kuni O`zbekiston Respublikasi “Budjet tizimi to`g`risida”gi qonuni qabul 
qilinib, u o`z ichiga 7 bo`lim, 43 moddani olib, unda budjet tizimining 
umumiy qoidalari, budjet tizimini boshqarish, davlat budjeti, budjetlar 
o`rtasidagi o`zaro munosabatlar, davlat budjetini tayyorlash, ko`rib chiqish 
va qabul qilish, davlat budjetining ijrosi va uni ijro etilishini nazorat qilish 
kabi normalarni o`z ichiga oladi. 
O`zbekiston Respublikasi “Budjet tizimi to`g`risida”gi qonunning 
12-moddasi davlat budjeti xarajatlari deb nomlanib, unga ko`ra davlat 
budjeti xarajatlari tasdiqlangan budjetdan mablag` ajratish doirasida 
quyidagicha: 
1) budjet mablag`lari oluvchilarning joriy xarajatlari shaklida 
(budjetdan moliyalanadigan muassasalar va tashkilotlarga ish haqi, 
nafaqalar, stipendiyalar va ularga tenglashtirilgan boshqa xarajatlar); 
2) joriy budjet transfertlari shaklida; 
3) kapital xarajatlar shaklida (qurilish ishlari): 
asosiy fondlar va vositalarni (ular bilan bog`liq ishlar va xizmatlar 
ham shular jumlasiga kiradi) davlat ehtiyojlari uchun olish va takror ishlab 
chiqarishga; 
chet elda davlat ehtiyojlari uchun yer va boshqa mol-mulk olishga; 
davlat ehtiyoji uchun yerga bo`lgan huquqni va boshqa nomoddiy 
aktivlarni olishga; 
davlat zahiralarini vujudga keltirishga; 
4) kapital xarajatlarni qoplash uchun yuridik shaxslarga beriladigan 
budjet transfertlari shaklida; 
5) rezident-yuridik shaxslarga va chet el davlatlariga beriladigan 
budjet ssudalari shaklida; 
6) davlat maqsadli jamg`armalariga beriladigan budjet dotasiyalari va 
budjet ssudalari shaklida; 
7) davlat qarzini qaytarish va unga xizmat ko`rsatish bo`yicha 
to`lovlar shaklida; 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

8) qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa xarajatlar shaklida 
amalga oshiriladi. 
Agar qonun bilan belgilangan bu qoidalar fuqarolar va mansabdor 
shaxslar tomonidan buzilsa, bu huquqbuzarlik 
budjet intizomini buzish
deb 
topiladi
. 
Budjet intizomini buzishning 
ijtimoiy xavfi
mazkur jinoyat sodir 
etilishi natijasida budjetda asossiz taqchillik paydo bo`lishini, yordamga 
muhtoj muassasa va tashkilotlarni talab qilingan vositalar, mablag`lar bilan 
taminlamaslik uchun haqiqiy asos paydo bo`ladi. Sharhlanayotgan 
jinoyatning sodir etilishi davlat mablag`larini samarali, to`liq natija bilan 
va o`z o`rnida ishlatishga yo`l bermaydi. Buning natijasida aholining 
alohida qatlamlari orasida boqimandalik, norozilik kayfiyati shakllanadi, 
bu esa O`zbekistonda o`tkazilayotgan islohotlarning jamiyat tomonidan 
idrok qilinishiga salbiy tasir o`tkazadi, ularni obro`sizlantiradi. 
O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 184
1
-moddasiga ko`ra 
ushbu jinoyatlarning obyekti - qonun hujjatlari bilan belgilangan budjet 
mablag`laridan qonuniy foydalanish tartibi hisoblanadi. 
Jinoyat Kodeksining 184
1
- moddasida nazarda tutilgan jinoyat 
quyidagi harakatlarda, yani: 
1) budjet mablag`larini budjetda yoki budjetdan moliyalanadigan 
muassasalar 
va 
tashkilotlarning 
smetalarida 
nazarda 
tutilmagan 
xarajatlarga yo`llashda; 
2) shunday muassasalar va tashkilotlarda xarajatlar qismi bo`yicha 
budjetdan ajratilgan mablag`larning limitlardan ortib ketishida,
3) shtat smeta intizomini buzishda ifodalanadi. 
Jinoyat mazkur moddaning dispozisiya qismida nazarda tutilgan 
harakatlardan bittasi sodir etilgan paytdan etiboran tamom bo`lgan, deb 
topiladi. 
Budjet intizomini buzish predmeti
deb, budjet mablag`lari, yani 
davlat budjetiga kirgan va qonunda o`rnatilgan tartibda bu mablag`larni 
oluvchiga ajratilgan moddiy va pul mablag`lari tan olinishi lozim.
Budjet mablag`larini ajratish
deganda, oluvchiga moddiy va pul 
mablag`larini bevosita yo`naltirish hamda unga tegishli bo`lgan vositalarni 
maqsadli ishlatish sharti bilan budjetga o`tkazishga ruxsat tushuniladi. 
Davlat budjeti yoki uning qismi tarkibiga kirmaydigan