Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

 
subyekti
 
O`zbekiston Respublikasi Monopoliyadan 
chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo`llab-quvvatlash davlat qo`mitasiga 
tegishli malumotlarni taqdim etish majburiyati yuklatilgan o`n olti yoshga 
to`lgan shaxs hisoblanadi. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanuvchi 
tijorat va notijorat tashkilotlarining rahbarlari, yakka tartibdagi 
tadbirkorlar, shuningdek, xo`jalik subyektlari bilan kelishib yoki mustaqil 
ravishda harakat qila oladigan ijro va boshqaruv organlarining mansabdor 
shaxslari subyekt bo`lishi mumkin.
Agar monopoliyaga qarshi qonunchilikni buzish davlat organining 
mansabdor shaxsi tomonidan sodir etilgan bo`lsa (masalan, ustav 
fondining 35 foiz aksiyasini (ulushini) sotib olganligi haqidagi malumotni 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

taqdim etmaslik), ishning mavjud holatlaridan kelib chiqib uning 
harakatlari jinoyatlar majmui tariqasida JK 183-moddasi va 205, 207-
moddalari yoki JK 208-moddasi bo`yicha kvalifikasiya qilinadi. 
Jinoyat kodeksining 183-moddasi 2-qismi monopoliyaga qarshi 
faoliyat olib borish vakolati berilgan organning qonunbuzarlikni to`xtatish, 
dastlabki holatni tiklash, shartnomalarni bekor qilish yoki o`zgartirish 
haqidagi talablarini yoxud boshqa qonuniy ko`rsatmalarini bajarishdan 
bo`yin tovlash yoki ularni o`z vaqtida bajarmaslikda ifodalanadi. 
“Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat 
to`g`risida”gi qonunning V bobida monopoliyaga qarshi qonun hujjatlarini 
buzganlik uchun javobgarlik, VI bobida Monopoliyaga qarshi qonun 
hujjatlarini buzganlik to`g`risida monopoliyaga qarshi davlat organi 
tomonidan ish qo`zg`atish va ularni ko`rib chiqish asoslari ko`rsatilgan. 
Agar tekshirish chog`ida qonun hujjatlari buzilishlari bar-taraf 
etilmaganligi yoki bartaraf etish chora-tadbirlari ko`ril-maganligi 
aniqlansa, 
ko`rsatma bajarilmagan
hisoblanadi. 
Ko`rsatma quyidagi hollarda 
qisman bajarilmagan
hisoblanadi: 

ko`rsatmaga muvofiq bartaraf etilishi kerak bo`lgan barcha qonun 
hujjatlari buzilishlari bartaraf etilmaganda; 

ko`rsatmada nazarda tutilgan barcha xo`jalik yurituvchi subyektlar 
va organlarga nisbatan qonun hujjatlari buzilishlari bartaraf etilmaganda. 
Ko`rsatmalar o`z vaqtida bajarilmagan
deganda, ko`rsatmaning 
unda ko`rsatilgan muddatni buzgan holda bajarilishi tushuniladi
1
. 
Ko`rsatmalarni bajarishdan bosh tortish
deganda, ko`rsatmaning 
subyekt tomonidan bajarilmaganligi yoki qisman bajarilmaganligi 
tushuniladi
2
. Ko`rsatmalarni bajarmaslik ko`rsatmalarni bajarishdan bosh 
tortishdan quyidagilar bilan farq qiladi. Birinchisi, faqat ehtiyotsizlik 
orqasidan sodir etiladi, ikkinchisi esa, to`g`ri qasd bilan sodir etishda 
ifodalanadigan harakatsizlikdir. Shuni takidlash lozimki, huquqni 
muhofaza qiluvchi organlar, agar qonun bilan belgilangan ijro etish 
muddati o`tib ketgan bo`lsa-da, ko`rsatilgan talablardan birortasi ham 
1
Қaрaнг: Ўзбeкистoн Рeспубликaси Вaзирлaр Мaҳкaмaсининг 2005 йил 10 oктaбрдaги 225-сoнли қaрoри 
билaн тaсдиқлaнгaн “Мoнoпoлиягa қaрши қoнун ҳужжaтлaрини, тaбиий мoнoпoлиялaр, истеъмолчилaрнинг 
ҳуқуқлaрини ҳимoя қилиш, тaдбиркoрлик фaoлияти eркинлигининг кaфoлaтлaри вa рeклaмa тўғрисидaги қoнун 
ҳужжaтлaрини бузгaнлик учун иш қўзғaтиш вa улaрни кўриб чиқиш тaртиби тўғрисидa”ги Низoм, 4-бўлим, 28-
бaнд, 6,7,9-қисмлaр. 
2
Қaрaнг: Ўзбeкистoн Рeспубликaси Вaзирлaр Мaҳкaмaсининг 2005 йил 10 oктaбрдaги 225-сoнли қaрoри 
билaн тaсдиқлaнгaн “Мoнoпoлиягa қaрши қoнун ҳужжaтлaрини, тaбиий мoнoпoлиялaр, истеъмолчилaрнинг 
ҳуқуқлaрини ҳимoя қилиш, тaдбиркoрлик фaoлияти eркинлигининг кaфoлaтлaри вa рeклaмa тўғрисидaги қoнун 
ҳужжaтлaрини бузгaнлик учун иш қўзғaтиш вa улaрни кўриб чиқиш тaртиби тўғрисидa”ги Низoм, 4-бўлим, 28-
бaнд, 8-қисм. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bajarilmayotgan taqdirda ko`rsatmalarni bajarishdan bosh tortish deb 
topishi lozim. 
Monopoliyaga qarshi kurashuvchi organning talablari va boshqa 
qonuniy ko`rsatmalarini bajarmaslik yoki bajarishdan bosh tortish aktiv 
shakl (ko`rsatmani qabul qilmaslik, adresini o`zgartirish va hokazo)da 
yoxud passiv shakl (ko`rsatmada ko`rsatilgan qonunbuzarliklarni bartaraf 
etish choralarini ko`rmaslik)da ifodalanishi mumkin. Biroq bajarmaslik va 
bajarishdan bosh tortish shakllari qilmishni kvalifikasiya qilishga tasir 
etmaydi. 
Mazkur qonunga muvofiq bozorda katta mavqega ega bo`lgan 
xo`jalik yurituvchi subyektlarga bozorda mahsulot taqchilligini keltirib 
chiqarish yoki saqlab turish maqsadida tovarlar ishlab chiqarishni 
kamaytirish yoxud to`xtatib qo`yish, shuningdek, ularni muomaladan 
olish, mo`may foyda olish maqsadida bozorda haddan tashqari baland narx 
belgilash, uni suniy ravishda ushlab turish, narxlarni asossiz ravishda 
pasaytirish, davlat tomonidan belgilanib turiladigan shartnoma tuzayotgan 
tomonlarga ularni boshqa xo`jalik yurituvchi subyektlarning zimmasiga 
teng bo`lmagan ahvolga solib qo`yadigan shartlarni yuklash, xo`jalik 
yurituvchi subyektlarga o`zgacha to`siqlarni vujudga keltirish hamda 
monopolistik faoliyat va g`irrom raqobatni boshqacha cheklash hamda 
taqiqlash kabi harakatlarni sodir etish man qilinadi. 
Jinoyat kodeksining 183-moddasi 2-qismida nazarda tutilgan jinoyat 
ushbu qismning dispozisiyasida nazarda tutilgan harakatlardan bittasi sodir 
etilgan paytdan etiboran tamom bo`lgan deb topiladi. Monopoliyaga qarshi 
qonun hujjatlarini buzish jinoyati qasddan sodir etiladi. Uning motiv va 
maqsadi jinoyatni kvalifikasiya qilishda ahamiyatga ega bo`lmaydi. 
Monopoliyaga qarshi qonun hujjatlarini monopoliyaga qarshi 
organning qaror (ko`rsatma)larini bajarmaslik yoki bajarishdan bo`yin 
tovlash shaklida buzish harakatlari mamuriy preyudisiya mavjud 
bo`lganda ijtimoiy xavfli hisoblanadi. 
O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 183-moddasida 
nazarda tutilgan jinoyatni sodir qilgan shaxslar eng kam oylik ish haqining 
yigirma besh baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yilgacha muayyan 
huquqdan mahrum qilish bilan jazolanadi.