Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

2-§. Xo`jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar uchun javobgarlik 
 
Sifatsiz mahsulot chiqarish yoki sotish uchun jinoiy javobgarlik.
1996 yil 26 aprelda O`zbekiston Respublikasining "Istemolchilarning 
huquqlarini himoya qilish to`g`risida"gi qonunni qabul qilish bilan bu 
sohadagi huquqiy masalalar tartibga solingan. 
Ushbu jinoyat shaxsning xo`jalik faoliyati sohasidagi manfaatlari, 
shuningdek, fuqarolarning hayoti va sog`ligiga qarshi qaratilgan 
tajovuzlarda ifodalanadi. 
Sifatsiz mahsulot chiqarish yoki uni sotish jinoyati tovar bozoriga 
sifatsiz mahsulot chiqarish yoki uni sotish natijasida istemolchilarning 
badanga o`rtacha og`ir yoki og`ir shikast yetkazilishida ifodalanadi. 
Mahsulot chiqarish
deganda, biron-bir mahsulotni buyurtmachi yoki 
istemolchiga topshirish yoki jo`natish tushuniladi. 
Sotish
deganda, 
tovarlarni bevosita istemolchilarga sotish nazarda tutiladi. 
Tahlil qilinayotgan modda bo`yicha javobgarlik sifatsiz mahsulotni 
tovar bozoriga chiqarish yoki sotish natijasida badanga o`rtacha og`ir yoki 
og`ir shikast yetkazilgan hollardagina vujudga keladi. 
Sifatsiz mahsulot
deganda, davlat standarti talablariga, meyoriy 
normalarga javob bermaydigan va sifat sertifikatiga ega bo`lgan 
mahsulotlar tushuniladi. Mahsulot har qancha sifatsiz bo`lsada, o`rtacha 
og`ir yoki og`ir tan jarohati yetkazish xususiyatiga ega bo`lmasa, Jinoyat 
kodeksining 186-moddasida nazarda tutilgan jinoyatning predmeti bo`la 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

olmaydi. Unday holda bunday qilmishni sodir qilgan shaxslarga mamuriy, 
intizomiy va boshqacha choralar ko`riladi. 
Ushbu jinoyatning 
predmeti
sifatida har qanday oziq-ovqat 
mahsulotlari nazarda tutilgan. Lekin jinoiy javobgarlik yuzaga kelishning 
sharti sifatida jinoiy oqibat yuz bergan bo`lishi kerak, qilmishni bevosita 
ushbu modda bilan kvalifikasiya qilish uchun jinoiy oqibat kelib chiqqan 
bo`lishi shart"
1
. 
Tovar bozoriga sifatsiz mahsulotni chiqarish yoki sotish natijasida 
fuqarolarning sog`ligi uchun mazkur moddada ko`rsatilgan oqibatlar kelib 
chiqmasa, jinoiy javobgarlik ham bo`lmaydi. Biroq “Istemolchilarning 
huquqlarini himoya qilish to`g`risida"gi qonunning 20-moddasiga 
muvofiq, tovar (ish, xizmat)ning tuzilishi, ishlab chiqarilishi, tarkibidagi 
va boshqa nuqsonlari, shuningdek, istemolchining hayoti, sog`lig`i yoki 
mol-mulkining xavfsizligini tamin eta olmaydigan materiallar, uskunalar, 
asbob-anjomlar, moslamalar yoki boshqa vositalar qo`llanilishi oqibatida 
istemolchining hayotiga, sog`lig`i yoki mol-mulkiga yetkazilgan zarar 
sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi) tomonidan qoplanishi lozim. 
Sotuvchi 
(ishlab 
chiqaruvchi, 
ijrochi) 
bilan 
shartnoma 
munosabatlariga kirishgan, kirishmaganligidan qatiy nazar, har qanday 
istemolchi tovar (ish, xizmat)ning nuqsoni tufayli yetkazilgan zararning 
qoplanishini talab qilish huquqiga ega. 
Istemolchining hayoti, sog`lig`i yoki mol-mulkiga yetkazilgan zarar, 
agar u normativ hujjatlarda nazarda tutilgan tovarning xizmat (yaroqlik) 
muddati mobaynida, bunday muddat belgilanmagan taqdirda esa, tovar 
ishlab chiqarilgan (ish, xizmat qabul qilingan) paytdan etiboran o`n yil 
mobaynida yuzaga kelgan bo`lsa qoplanishi lozim. 
Sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi) bartaraf qilib bo`lmaydigan 
kuch yoki foydalanish, uni saqlash yoxud tashishning belgilangan 
qoidalari istemolchi tomonidan buzilishi tufayli zarar yetkazilganligini 
isbotlasa, u javobgarlikdan ozod qilinadi. 
Sifatsiz mahsulot chiqarish yoki sotish qasddan sodir etiladi, kelib 
chiqqan oqibatlar (sog`liqqa zarar yetkazilishi, odamlar o`limi) borasida 
esa shaxsning aybi ehtiyotsizlikda ifodalanadi. 
O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 186-moddasi 1-
qismiga ko`ra, tovar bozoriga sifatsiz mahsulot chiqarish yoki uni sotish 
badanga o`rtacha og`ir yoki og`ir shikast yetkazilishiga sabab bo`lsa, eng 
1
Ф.Тoxирoв. Сифaтсиз мaҳсулoт чиқaриш ѐки сoтиш 
учун 
жинoий жaвoбгaрлик. “қoнун ҳимoясидa" 2000 йил, 2-
сoн, 42 бeт. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kam oylik ish haqining yuz baravaridan ikki yuz baravarigacha miqdorda 
jarima yoki uch yilgacha ahloq tuzatish ishlari bilan jazolanadi. 
Ushbu moddaning 2-qismida odamning o`limiga sabab bo`lgan 
sifatsiz mahsulotni chiqarganlik yoki sotganlik uchun javobgarlik nazarda 
tutilgan. Unga ko`ra shaxs uch yildan yetti yilgacha ozodlikdan mahrum 
qilish bilan jazolanadi. 
Tahlil qilinayotgan moddaning 3-qismida sifatsiz mahsulot 
chiqarganlik yoki sotganlik natijasida: 
odamlar o`limiga; 
boshqa og`ir oqibatlarning yuzaga kelganligi uchun javobgarlik 
nazarda tutilgan. 
Boshqacha og`ir oqibatlar
deganda, ikki yoki undan ortiq shaxsning 
badaniga o`rtacha og`ir yoki og`ir shikast yetkazilishi sog`liqqa zarar 
yetkazish, odamlarning yalpi zaharlanishi va boshqalar tushuniladi. Unga 
ko`ra shaxs yetti yildan o`n yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan 
jazolanadi.