Њзбекистон республикаси олий ва њрта

Chapter 6	Retail Turnover…………………………………………….
86
6.1.	Concept and socio-economic understanding of retail turnover……………………………………………………...	86
6.2.	Retail turnover analysis……………………………………..	89
6.3.	Analysis of goods inventory and goods receipt……………..	91
6.4.	Forecasting and planning of retail turnover ………………...	98
6.5.	Planning of goods inventory and goods receipt….................	104
	Questions for discussion and control………………………..	109
Chapter 7	Wholesale Turnover……………………………………….	110
7.1.	Essence, necessity and significance of wholesale trade in condition of market economy……………………………….	110
7.2.	Wholesale turnover indices and their characteristics……….	114
7.3.	Object and stages of wholesale turnover analysis…………..	117
7.4.	Planning indices of wholesale turnover……………………..	120
	Questions for discussion and control………………………..	126
Chapter 8	Distribution costs…………………………………………...	127
8.1.	Expenses concept and essence, nature and indicators of distribution costs…………………………………………….	127
8.2.	Classification of distribution costs………...………………..	131
8.3.	Factors influencing on distribution costs …………………...	133
8.4.	Economic analysis of distribution costs…………………….	135
8.5.	Planning of distribution costs ……………………………….	147
	Questions for discussion and control………………………..	154
Chapter 9	Income of trade enterprises……………………………….	155
9.1.	Nature, essence and types of incomes of trade enterprises.....	155
9.2	Income analysis of trade enterprises ………………………..	160
9.3	Planning and forecasting of incomes of trade enterprises ….	163
	Questions for discussion and control………………………..	164
Chapter 10	Income and profitability in trading……………………….	165
10.1.	Essence and significance of income and profitability ………	165
10.2.	Profitability indices and factors, influencing on them ……..	168
10.3.	Planning and forecasting of income and profitability……….	170
10.4.	Essence and significance of socio – economic efficiency of trade enterprises ……………………....................................	175
	Questions for discussion and control………………………..	179
	Tests…………………………………………………………	180
	Glossary…………………………………………………....	187
	References………………………………………………….	191

KIRISH
Mamlakatimizda tovar va xizmatlar bozorida raqobat muhitini shakllantirish, turli mulkchilikni tashkil qilish, ular asosida bozor infratuzilmasini yaratish, jamiyatni iqtisodiy mexanizmini tubdan yangilashga olib keldi. Bu jarayonda savdo sohasini iqtisodiy munosabatlari, axborot tizimi va huquqiy muhiti bozor iqtisodiyoti sharoitiga moslashtirilmoqda.
Ushbu sharoit savdo sohasi korxonalari va tashkilotlarining mohiyati, tabiati, tovarlar va xizmatlar bozoridagi o‘rni, mavqeyini va ahamiyatini tubdan yangilanishga olib keldi.
Savdo tashkilotlari xo‘jalik faoliyatiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, birinchidan, savdo sohasida bozor iqtisodiyotiga o‘tishning boshlang‘ich davrida mulk munosabatlari tubdan o‘zgartirildi, xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish sohada amalga oshirildi;
ikkinchidan, ushbu sohalarda davlat va kooperativ tizimlarni monopol faoliyatiga barham berildi;
uchinchidan, savdo korxonalari va shahobchalarining maqsad va vazifalari, oldingi ma’muriy-boshqaruv tizimidagiga nisbatan butunlay yangi tus oldi;
to‘rtinchidan, bozor iqtisodiyoti savdo sohasi korxonalari va shahobchalari faoliyatni yuritish tartibi yangilandi va bu sohalarda tadbirkorlik biznesi shakllandi;
beshinchidan, ushbu sohada har xil tashkiliy-huquqiy shakllar vujudga keldi;
oltinchidan, bu soha faoliyatida tashqi muhit o‘zgardi, ularning mikro, mezo va makro darajadagi aloqalari bozor iqtisodiyoti sharoitiga moslashtirildi;
yettinchidan, ushbu sohaning iqtisodiy mexanizmi tubdan o‘zgardi. Bular faoliyatida ma’muriy tarzda tovar taqsimotlari ko‘rsatkichlarini rejalashtirish o‘rniga iqtisodiy usullarni ishlatish, iqtisodiy erkinlik, mustaqil boshqarish, mulkni tasarruf qilish va unga egalik, o‘z resurlarini mustaqil ishlatish, iqtisodiy va huquqiy javobgarlik kabilar kirib keldi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-sonli Farmonida¹ uchinchi ustuvor yo‘nalish sifatida milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlashni belgilab olganlar. Aynan shu yo‘nalishda iqtisodiyot tarmoqlarida barqaror yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash orqali kelgusi besh yilda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotni - 1,6 baravar va 2030 yilga borib aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromadni 4 ming AQSh dollaridan oshirishni 21-maqsad sifatida aniq ko‘rsatib o‘tganlar. Bundan kelib chiqib, savdo korxonalarida aholiga uzluksiz xizmatni tashkil etib, aholini oshib borayotgan ehtiyojlarini to‘laroq qondirishga alohida e’tibor qaratib kelmoqda.Bunday sharoitda korxonalar va tashkilotlarning iqtisodiy-moliyaviy barqarorligi, tijoriy yutuqlari ular faoliyatining samarasiga bog‘liq. Ushbu masalani hal qilish sohadagi kadrlar malakasi, kasbiy mahorati va ko‘nikmalariga bog‘liq. savdoning mohiyati, funksiyalari, turlari iqtisodiyotdagi ahamiyati to‘g‘risida; savdoning xo‘jalik mexanizmi tushunchasi, elementlari to‘g‘risida; bozor iqtisodiyoti, bozor tushunchasi va bozor iqtisodiyoti prinsiplari to‘g‘risida; savdo korxonalari xo‘jalik faoliyati ko‘rsatkichlarini tahlili, rivojlantirish to‘g‘risidagi ma’lumotlar mazkur o‘quv qo‘llanmada o‘z ifodasini topgan.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, ushbu soha uchun yuqori malakali iqtisodchilar va menejerlar, marketologlarni tayyorlash, ularga boshqaruv va iqtisodiyot to‘g‘risida chuqur bilimlar va ko‘nikmalar berish muhim ahamiyat topadi. Shu bilan bog‘liq holda «Savdo tashkilotlari xo‘jalik faoliyati» fanini o‘qitish, bozor raqobati sharoitiga mos holda uning tarkibini shakllantirish va mazmunini yoritish muhim ahamiyatga ega.
Ushbu o‘quv qo‘llanma kredit-modul tizimi asosida magistraturaning “Savdo ishi (turlari bo‘yicha)” mutaxassisligi talabalarini hozirgi zamon talablari asosida soha uchun yetuk mutaxassislar tayyorlash maqsadidan kelib chiqqan holda ishlab chiqilgan.
Ushbu o‘quv qo‘llanma bo‘yicha fikrlar va mulohazalar bo‘lsa, siz o‘quvchilarning xolis taklif va tavsiyalaringizni kutib qolamiz va oldindan minnatdorchilik bildiramiz.