Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Xotira qurilmasi 
Kompyuterda ishlanadigan ma’lumotlar uning operativ xotira qurilmasida 
saqlanadi. Bu yuqori tezlikda ishlaydigan xotira qurilmasi bo`lib, u juda katta 
integral sxemalar asosida qurilgan. Xotira sig`imi baytlarda o`lchanadi. Har bir 
bayt sakkizta ikkilik ma’lumot razryadlaridan iborat bo`lib, masalan, bitta belgini 
(harfni) saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Bundan tashqari o`lchov birligi sifatida 
kilobayt (1kilobayt=1024 bayt) va megabayt (1 megabayt=1024 kilobayt) ham 
ishlatiladi. IBM PC ning eng kichik operativ xotirasi asosan 640 kilobaytni tashkil 
etadi, lekin hozirgi paytda 512 megabayt va undan ortiq operativ xotiraga ega 
kompyuterlar ham mavjud. 
Operativ xotiradagi ma’lumotlar kompyuter o`chirilganida yo`qolib ketadi. 
Ma’lumotlarni uzoq muddat saqlash uchun tashqi xotira qurilmalari ishlatiladi. 
Protsessor. 
O’zining barcha ishlarini kompyuter ma’lum ketma-ketlikda programmaga 
asosan bajaradi. Bu programma xotirada saqlanib, buyruqlar ketma-ketligidan 
iboratdir. Protsessor xotiradan navbatdagi buyruqni oladi va uni bajaradi. Ya’ni 
xotiradagi saqlanayotgan ma’lumotlar ustida arifmetik va mantiqiy amallarni 
bajaradi, tashqi qurilmalar ishini boshqaradi, ularga ma’lumotlar uzatadi va 
ulardan ma’lumotlarni qabul qilib oladi. 
Boshlang`ich davrlarda IBM PC tipidagi kompyuterlarda Intel 8088 (PC 
va PC/XT), 80286 (PC/AT) va 80386, 80486, Pentium 1,2,3,4 kabi protsessorlar 
ishlatilgan. Ular bir-biridan ishlatiladigan buyruqlar to`plami va ishlash 
samaradorligi bilan farq qiladi. Protsessorning ishlash tezligi bir sekundda 
bajaradigan elementar operatsiyalar (tsikllar) soni bilan o`lchanadi va u takt 
chastotasi deb yuritiladi. Takt chastotasi 8088 standart protsessori uchun u 4,77 
Mgts, 80286 protsessori uchun u 6-12 MGts ga, 80386 protsessori uchun esa 12-
30

---

33Mgts, 80486 protsessori uchun 66- 100 MGts, Pentium protsessorlari uchun esa 
75-360 Mgts ga tengdir. 1 MGts esa bir sekundda 1 million tsikl bajarilishini 
bildiradi.