Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

 
Elektron biznes tizimida tashkiliy iqtisodiy
modellar. 
Elektron biznes tizimida biznes faoliyatini shakillashtirishning 5 asosiy usuli 
uchraydi. 
2.
Biznes-biznes yoki kompaniya-kompaniya (Business-to-Business yoki 
V2V); 
3.
Biznes-iste’molchi yoki kompaniya-iste’molchi 
(Business-to- 
Consumer yoki V2S);
4.
Biznes-ma’muriyat (administratsiya) (Business-to-Administration yoki 
V2A); 
5.
Iste’molchi-ma’muriyat (administratsiya) (Consumer-to-Administration yoki 
S2A). 
Oxirgi paytlarda mutaxassislar tomonidan
5. Iste’molchi-iste’molchi usuli tavsiya etilmoqda. (Consumer-to-Consumer 
yoki C2C). Elektron savdo tizimini takomillashtirishning asosiy modellari 
o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni 3-rasmda ko’rishimiz mumkin.
3- rasm
343

---

344
Elektron biznesni tashkil etish asosiy 
modellarining o’zaro munosabati
Business-to-Business (V2V) modeli kompaniyalar o’rtasida tovar va xizmatlar 
ishlab chiqarish jarayonida amaliy ishlarni tashkil qilishga yo’naltirilgan bo’limni 
o’zida aks ettiradi. Elektron savdoning bu bo’limi korporativ mijozlar o’rtasida 
xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish uchun 
yordamchi mahsulotlar savdosi bilan birgalikda savdodagi sheriklarning zaruriy 
integratsiyasini ta’minlovchi ma’lumotlarni yig’ish va uzatishning maxsus 
tizimlarini ishlab chiqish va ulardan foydalanish bilan ham shug’ullanadilar. Ushbu 
elektron biznes tizimini tashkillashtirishning modeli soddalashtirilgan tarzda 4- 
rasmda keltirilgan. 
4- rasm
Elektron biznesni tashkil etishning biznes–biznes modeli 
Biznes-biznes ko’rinishidagi modellarda etkazib beruvchilarning hisob va 
to’lovlari buyurtmalar uchun tarmoqni qo’llovchi ikki firma (yoki kompaniya) 
biznes jarayoni to’liq avtomatlashtirilgan o’zaro aloqalar sxemasida amalga 
oshiriladi. Shlyo`zlar yordamida biznes jarayonlarining Internet tizimi (tashqi 
muhit) bilan avtomatik aloqasi ta’minlanadi.
Biznes-biznes modelining ajralib turvchi belgilari quyidagilardan iborat:
1.
Internetning biznes tizimidan avtomatik ravishda ajralib chiqishini 
ta’minlovchi shlyo`zning mavjudligi; 
2.
Biznes jarayonida va firma (kopaniya)ning ish jarayonida kirish/chiqish 
ma’lumotlarining to’g’ridan-to’g’ri integratsiyasi; 
3.
Berilayotgan ma’lumotlarning yagona standarti - EDI (Electronic Data 
InterExchange) dan foydalanish; 
4.
Firmalar elektron biznes tizimidagi ishtirokchilarning teng huquqlilik 
harakterga ega ekanligi (distrib’yutor-diler, ishlab chiqaruvchi – etkazib beruvchi 
kabi ierarxiyaning yo’qligi). 
Business-to-Consumer (V2S) modeli kompaniyalar tovar va xizmatlarining 
yakka tartibdagi iste’molchilar bilan ishlashga yo’naltirilgan bo’limni ifodalaydi. 
Ushbu modelning etkazib berish katalogi bo’yicha an’anaviy savdodan farqi 
shundaki, mijoz uyi yoki idorasidan chiqmagan holda, kompyuter va elektron 
kredit kartasi yordamida tovarlarni sotib olishi yoki xizmatlardan foydalanishi 
mumkin. Ushbu modelning amalga oshirilishi salohiyatli haridorlar uchun yangi