Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта
A. Programmalashtirish tillarining tasnifi
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
A. Programmalashtirish tillarining tasnifi.
Programmalashtirish tillari deganda nimani tushunasiz? Ular foydalanuvchi uchun qanday imkoniyatlar yaratadi? Programma tillarining qaysi turlari o`rgangansiz va ularning bir-biridan farqi nimada? Programma tillarini qanday asosiy guruxlarga bo`lish mumkin va bu nimaga asoslanib amalga oshiriladi? Yuqorida keltirilgan savollar va muammolar xaqida biroz fikrlang va fikrlaringizni boshqalar bilan o`rtoqlashing. Hozirgi paytda yuzlab algoritmik tillar mavjud bo`lib, ularga Fortran, Algol, Kobol, RL/I, Assembler, Paskal ь , SI, LISP, Beysik va boshqa ko`pgina tillarni misol qilib ko`rsatish mumkin. Bu algoritmik tillar universal programmalash tillari hisoblanib, ular injener-texnik, hisoblash, iqtisodiy va boshqa harakterdagi ko`plab masalalarni yechishga, shuningdek ma’lumotlar to`plamini qayta ishlash, matnli axborotlarni taxlil qilish va shularga o`xshash boshqa ko`pgina masalalarni yechishga mo`ljallangandir. Masalalarni programmalash uchun EHMda programmalash tillari deb ataluvchi sun’iy tillar qo`llaniladi. Masalani yechishning ishlab chiqilgan algoritmi shu tillar yordamida bir ma’noli qilib va EHMda qabul qila oladigan formada tavsiflanadi. Hozirgi vaqtda programmalash tilini u yoki bu belgisi bo`yicha tavsiflash mumkin. Ishlatilish sohasiga ko`ra programmalash tillari universal, ya’ni barcha sohalarda ham ishlatish mumkin bo`lgan tillar va ma’lum soha yoki muammolarni yechishga mo`ljallangan tillarga bo`linadi. Universal tillarga yuqori darajadagi tillardan PL/I, ADA, SI kabilar kirsa, ilmiy- texnika sohasida ishlatiladigan tillarga Fortran, Algol kabilar, iqtisodiy masalalarni yechishga esa Kobol, RPG, LISP, Prolog kabi tillar misol bo`ladi. Foydalanuvchilar saviyasiga ko`ra esa yuqori darajali va quyi darajali tillarga bo`linadi. Yuqori darajali tillar keng foydalanuvchilar ommasiga mo`ljallangan bo`lib, tabiiy tilga ancha yaqin va tushunarli bo`ladi. Bunday tillarga PL/I, ADA, Beysik, Paskal ь , Kobol, RPG, Fortran kabilar misol bo`ladi. Quyi darajadagi tillar mashina tiliga yaqin bo`lib, bu tildan foydalanuvchi mashinaning tuzilishi bo`yicha ma’lum darajadagi bilimga ega bo`lishi kerak. Quyi darajadagi til mashinaning imkoniyatlaridan to`laroq foydalanish imkonini berib, u operatsion sistemalar, translyator va kompilyatorlar yaratish hamda shu kabi murakkab programma vositalarini yaratishda ishlatiladi. Hozirgi vaqtda programmalash tilini u yoki bu belgisi bo`yicha tasniflash mumkin. Odatda, programmalash tilining EHMga ko`ra bog`liqlik darajasi 44 bo`yicha klassifikatsiyalash eng umumiy hisoblanadi. Ushbu belgisiga ko`ra barcha tillar ikkita katta guruxga: mashinaga bog`liq va mashinaga bog`liq bo`lmagan tillarga bo`linadi. Programmalash tilining mashina tiliga yaqinligi darajasini ta’riflash uchun til darajasi tushunchasi qo`llaniladi. Darajasi 0 bo`lgan mashina tili darajalarni sanash boshi etib qabul qilingan. Odamning tabiiy tili eng yuqori darajadagi til deb qaraladi. Mnemokodlar birinchi darajadagi tillar hisoblanib, ular mashina tillariga eng yaqindir. Lekin mnemokod mashina tilidan shu bilan farqlanadiki, unda amal kodlari mos harfli belgilar bilan, operandlarning raqamli adreslari esa harfli yoki harf-raqamli belgilar bilan almashtirilgan. Avtokod mnemokodlarning asosiy xususiyatlarini saqlaydi. Ammo unda mashina komandalarining simvolik analoglari bilan bir qatorda, mashina tilida to`g`ridan-to`g`ri analogi bo`lmagan mikrokomanda qo`llanilishi mumkin. Ushbu tillarning mashinaga mo`ljallanganligi ularning asosida hamon konkret EHM buyruqlar sistemasi yotishini bildiradi. Shu sababli bunday tillardan foydalanish uchun qo`llanilayotgan EHMning xususiyatlarini bilish zarur. Shu boisdan bu tillar amalda kamroq qo`llaniladi. Mashinaga bog`liq bo`lmagan tillar ham ikki guruhga bo`linadi: protseduraga mo`ljallangan tillar turli masalalarni yechish algoritmlarini tavsiflashga mo`ljallangan. Shuning uchun ular ko`pincha oddiy qilib “algoritmik tillar” deb ataladi. Lekin, aniq aytganda “algoritmik til” tushunchasi programmalash tili bilan har doim ham mos kelavermaydi. Ba’zi algoritmik tillar ularga qo`shimcha vositalar masalan, axborotni kiritish va chiqarish operatorlari kiritilgandan keyingina programmalash tiliga aylanadi. 45 Quyidagi rasmda programmalash tillarining tasnifi berilgan. Programmalash tillari 0-daraja mashinaga bog`liq mashinaga bog`liq tillar bo`lmagan tillar mashina tillari mashinaga mo`ljallangan tillar mnemo- kodlar 1-daraja 2-daraja avtokodlar 3-daraja protseduraga mo`ljallangan tillar 4-daraja muammoga mo`ljallangan tillar Protseduraga mo`ljallangan tillar yechilayotgan masalalar xususiyatlarini to`la hisobga oladi va konkret EHMga deyarli bog`liq emas. Foydalanuvchilarning yana shunday bir toifasi mavjudki, ular o`z sohasida mutaxassis bo`lgan va o`z vazifalarini yaxshi bilgani holda kichik aniq muammoga doir masalani yechish uchun EHMdan operativ foydalanishga ehtiyoj sezadilar. Lekin ular EHMda masalani yechish bosqichlari, usullari bilan tanish emaslar. Foydalanuvchilarning ushbu toifasiga xususan ishlab chiqarish va 46 boshqarish ma’muriy organ xodimlari, konstruktorlar, texnologlar, iqtisodchilar va boshqalar kiradi. Ular uchun masala yechish algoritmini mufassal yozishni talab qilmaydigan, muammoga mo`ljallangan maxsus tillar ishlab chiqilgan. Foydalanuvchi faqat masalani ta’riflashi, boshlang`ich ma’lumotlarni berishi, natijaviy ma’lumotlar formasini ko`rsatishi mumkin. Ushbu axborotlarga ko`ra ish programmasi avtomatik yuzaga kelaveradi. Yüklə 4,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|