Њзбекистон республикаси олий ва њрта

6.4-chizma.


Milliy istiqlol mafkurasida ifodalanadigan
umumxalq manfaatlar

1. Mamlakat mustaqilligi, hududiy yaxlitligi,

sarhadlar daxlsizligi
2. Yurt tinchligi, davlatning harbiy, iqtisodiy, g‘oyaviy,
ekologik, informatsion tahdidlardan muhofaza etilishi.
3. Mamlakatda fuqarolararo va mamlakatlararo totuvlik,
ijtimoiy barqarorlik muhitini ta'minlash
4. Har bir oila va butun xalqning farovonligi
5. Jamiyatda adolat ustuvorligi, demokratiya, o‘z-o‘zini
boshqarish tamoyillarining amal qilish
Milliy g‘oyaning muhim vazifalaridan biri komil insonni, barkamol shaxsni tarbiyalash vositasi bo‘lgan ta'lim-tarbiya, fan, madaniyat va ma'rifat, adabiyot va san'at, din, sport sohalariga, fanlarning mazmuniga milliy istiqlol g‘oyalarini singdirish alohida ahamiyatga ega. Milliy g‘oyaga ishonch va e'tiqodli bo‘lishda ta'lim-tarbiya jarayoni bilan bog‘liq:
1) Yoshlarning milliy o‘zligini anglashi, ularning xulq-atvor, ma'mu-riy-huquqiy, nazariy-metodologik asoslarini integratsiyalashtirish lozim.
2) Ta'lim-tarbiya tizimi barcha bo‘g‘inlarida ijtimoiy-siyosiy fanlarni uzluksiz o‘qitish talab qilinadi.
3) Ta'lim-tarbiya tizimida yoshlar ongida milliy istiqlol g‘oyasini shakllantirish, ishonch-e'tiqodiga aylantirishda ijtimoiy-gumanitar va siyosiy fanlarning nisbatan mustaqil ta'lim hamda tarbiya jarayonida bir tomondan integratsiyalashuv, ikkinchi tomondan esa differensiallashuv xususiyatlari o‘rtasida uzviy bog‘liqlikni ta'minlash zarur.
Insonlar kirishadigan o‘zaro munosabatlar, aloqalar tizimi zami-rida har bir shaxs, har bir fuqaroning manfaatlari yotganligini anglash qiyin emas. Agar biz odamlarning birgalikdagi munosabatlarini binoga qiyos qilsak, har bir insonning manfaatlari shu binoga qo‘yilgan g‘ishtlarga o‘xshaydi. Alohida g‘ishtlardan ulkan bino bunyod bo‘lgani kabi, har bir inson manfaatlaridan ijtimoiy-siyosiy munosabatlar va ularni bog‘lab turuvchi ijtimoiy-siyosiy tashkilotlar barpo bo‘ladi. Odamlarni bir-biriga mushtarak bog‘laydigan asos bo‘lib esa manfaatlar uyg‘unligi xizmat qiladi.
Prezident Islom Karimov masalani shu tarzda qo‘yar ekan, «jamiyatda manfaatlar va qarama-qarshi kuchlar o‘rtasida muvozanatni ta'minlaydigan kuchli mexanizmlarni shakllantirish zarur»,⁴⁶ deb uqtiradi.
Manfaatlarning ijtimoiy adolat munosabatlariga aloqadorligi nimalarda nimoyon bo‘ladi?
Manfaat - biror-bir narsaga jalb etilish darajasi, undagi ishtirok, qiziqish bildirish, moyillikdir. Moddiy jihatdan manfaat - foyda, unum bilan bog‘liq (shu ma'noda «o‘z manfaatiga ega bo‘lish» iborasi ishlatiladi)⁴⁷ deyiladi. Agar bu doimiy xususiyatga ega bo‘lsa, u manfaatli shaxsga aylanadi. Manfaatga daxldor narsa - bu insonlarda qiziqish uyg‘otuvchi narsalar, voqyealardir. Ular insonlarning amaliy, kundalik ehtiyojlari uchun ahamiyatga ega. Shunga ko‘ra moddiy va ma'naviy, umumiy va xususiy manfaatlar to‘g‘risida so‘z yuritish mumkin. Agarda jamiyatga beg‘araz xizmat qilish shaxsiy foyda bilan uyg‘unlashsa, sog‘lom manfaat tug‘iladi.
Shuni alohida aytish zarurki, manfaatlar doimo bir-biri bilan muvofiq kelavermaydi. Zero, odamlarning o‘z-o‘zini anglashlari turli tarzda kechadi. Inson o‘z ehtiyoju manfaatlarini his etishi orqali o‘zi uchun zarur bo‘lgan yo‘nalishni topa biladi.
Ijtimoiy barqarorlik qoidalarini hayotga joriy etishda manfaatlar o‘rtasidagi uyg‘unlikka alohida e'tibor berish zarur. bunga adolat asosida erishiladi. Ammo bu masalada bir jihatga e'tiborni qaratmoq kerak. Hayotda taqdirga ko‘ra omadliroq bo‘lgan guruhlar o‘z ijtimoiy mavqyelarini saqlab qolishga urinadi. Boshqa guruhlar esa iloji boricha o‘zlarining imkoniyatlarini yaxshilashga urinadilar. Shu holatda ziddiyat kelib chiqishi mumkin.
Shuningdek, har bir inson o‘zi uchun jamiyatda qulay o‘ringa, vaziyatga erishish yo‘lida yaxshiroq bo‘lgan imkoniyatlarni qo‘lga kiritishga urinadi. Xuddi shunday xatti-harakatlarni boshqa kishi ham sodir etadi. Oqibatda xatti-harakatlar o‘zaro zid keladi. Shuning uchun jamiyatda barcha uchun barobar bo‘lgan «o‘yin qoidalari» yoki umumiy talablar bo‘lishi zarur. Ana shunday talablar sharoitida har kim teng imkoniyatlar sharoitida «start» oladi va keyinchalik o‘z qobiliyatlari, mehnati va harakatlariga yarasha jamiyatda o‘z o‘rnini topadi.
Lekin real ijtimoiy hayotda boshqalar manfaatidan ajralib qolgan, xudbin manfaatlar ham borki, ular o‘z mohiyatiga ko‘ra umumiy manfaatlarga zid bo‘ladi. Shu ma'noda manfaatlarni muvozanatlashtirish muammosi yuzaga qalqib chiqadi. Bunga shaxsiy manfaatlarni o‘zaro muvofiqlashtirish, yiriklariga mayda-chuydalarini, istiqbolli manfaatlarga qisqa muddatli manfaatlarni bo‘ysundirish, ular o‘rtasidagi to‘qnashuvni rag‘batlantirish emas, aksincha, uyg‘un holatga keltirish yo‘li bilangina erishish mumkin.
Manfaatlarning aniq ifodalangan shakli - bu ularning siyosiy turi ekanligini unutmaslik kerak. Darhaqiqat, manfaat - siyosatning tayanch nuqtasi hisoblanadi. Manfaatlar ijtimoiy guruhlarning jamiyat tuzilmasidagi o‘rni bilan bog‘liq ekan, shu ma'noda ularning muvozanati siyosatni ham ma'lum ma'noda belgilab beradi.