keladi, xarakteri tarkib topadi, o‘z xulqi va xatti-harakatlarini ehti-
yojga va sharoitga muvofiqlashtirishga intilish odatlari tarbiya-
lanadi.
Bolalaming yoshi rivojlanish darajasiga ko‘ra ularga beriladi-
gan tarbiyaning mazmuni, pedagogik rahbarlikning xarakteri ham
o‘zgarib boradi. Masalan, boshlang‘ich sinf o‘quvchi!ari maktab-
dagi o‘z asosiy vazifalarini: o‘zini maktabda, uyda, ko‘chada
qanday tutish qoidalarini bilib oladilar. Bunday odatlar ularga
namuna ko‘ rsatish, tushuntirishyo‘li bilan singdiriladi. Bolalaming
yoshi ulg‘aygan sari ularga talab ham orta boradi. Shu tufayli o‘rta
va katta yoshdagi bolalami tarbiyalashda ulaming mustaqilligiga
suyanib ish ko‘rish yaxshi natija beradi. Tarbiyada bolalaming
kuchi va imkoniyatlarini tola ishga solish yaxshi, lekin ulaming
kuchiga ortiqcha baho berib yuborish ham yaramaydi.
Tarbiya berishda о‘quvchilaming yosh xususiyatlaridan
tashqari, har qaysi bolaning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olish
ham katta ahamiyatga ega. Bolalaming yoshi, bo‘yi bir xil bo‘lsa-
da, ulamig mijozi, fazilatlari, qobiliyat va mayllari, qiziqishlari har
xil boiadi. Bu farqlar bolalaming xulqida, o‘qish va mehnatida aks
etadi. Bir o‘quvchiga nisbatan muvofiq boigan tarbiya uslubini
boshqa bir o‘quvchiga nisbatan qo‘llaganda u kutilgan natijani
bermasligi mumkin. Sinfdagi o‘quvchilaming ba’zilariga oddiy
tanbehning o‘ziyoq samarali ta’sir ko‘rsatadi, ammo boshqa
o‘quvchilarga tanbeh berishning o‘zi kifoya qilmaydi. Ba’zi bir
o‘quvchi ayrim axloqiy fazilatlami tezda uqib oladi va unga amal
qiladi, ikkinchisi esa unga amal qilmaydi, ayrim bolalar esa bu xil
sifatlami o‘zlariga juda sekinlik bilan singdiradilar.
Ayrim о‘quvchilar o'zlarining faolliklari, saranjom-sarishta-
ligi, intizomliligi, fahm-farosati bilan o‘qituvchi va bolalar jamoa-
sining ishonchi va hurmatiga sazovor bo‘ladi!ar, boshqalari esa
intizomsizligi, pala-partishligi, betgachoparligi, bema’ni qiliqlari
bilan tezda “tanilib” qoladilar. Demak, har bir o‘quvchining qobi
liyati, qiziqishi, his-tuyg‘ulari, kuchli va zaif jihatlarini aniqlab,
tarbiyaviy ishlarda ulami hisobga olish tarbiyani to‘g‘ri yo‘lga
qo ‘ yish imkoniyatmi beradi.
Dostları ilə paylaş: