‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

Jismoniy madaniyat
jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismi 
bo‘lib, unga quyidagilar kiradi:
- inson a’zolarining tuzilishi va ularning funksional kamoloti. 
Ichki a’zolar, nerv va harakat, suyak-muskul tuzilishi, badanning 
uyg‘unligi va ularning funksional faoliyatini boshqarish;
- o‘quvchilar sog‘ligini mustahkamlash;
- gigiyena qoidalariga ko‘nikish;
- o‘quvchilami bar tomonlama mohirligini o‘stirish;
- bo‘lajak ishchi, mehnatkashlaming jismoniy va fizik sifat- 
larini, kasb ahamiyati jihatidan shakllantirish, ish qobiliyatlarini 
oshirish;
- o‘quvchilarning jismoniy va yosh xususiyatlari uchun 
sharoit yaratish;
- o‘quvchilaming iroda, chidamlilik, qat’iyan intizom, do‘stlik 
hissini kamol toptirish;
- kasbiy, jismoniy qobiliyatlarini tarbiyalash.
315

---

Jismoniy mashqlar gavdaning yirik muskullari (orqa, yelka 
kamari, qorin go£shti muskullari) ning o ‘sishi va mustahkam- 
lanishiga, yurak-qon aylanish tizimi hamda nafas olish jarayon- 
larining yaxshilanishi va ular faoliyatining normal o‘sishiga yaxshi 
ta’sir ko‘rsatadi. Organizmning odatdagicha faoliyati butun tana 
qismlarini qon bilan to‘xtovsiz ta’minlab tuiilishini talab qiladi. 
Kishi tinch, zo‘riqmasdan ishlaganda, mayda qon tomirlarining 
hammasi harakatga keltirilmaydi, natijada tananing ayrim qismlari 
qon bilan to ia ta’minlanmay, o‘sishdan orqada qolishi mumkin. 
Jismoniy mashqlar organizmda qon aylanishi va modda 
almashinuvining to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlaydi. Jismoniy mashqlar 
organizmda qon aylanishi va modda almashinishining yaxshilanishi 
uchun imkon beradi. Jismoniy mashqlar asab tizimining faoli- 
yatiga, xususan bosh miya po‘stlogiining tana harakatlarini bosh- 
qaradigan qismlariga ham yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. В uning natijasi- 
da harakatlaming mosligi, uyg‘unligi takomillashadi, harakat- 
laming aniqligiga, zaruriy kuch va bir maqomdaligiga erishiladi. 
Gimnastika.
Gimnastika maktab o‘quvchilarini jismoniy jihatdan 
tarbiyalashning asosiy vositalaridan biridir. Gimnastikaning 
quyidagi turlari farqlanadi (jadvalga qarang):
im
«в