Zbеkiston rеspublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyоt univеrsitеti oliy ta'limning

Ilmiylik tamoyili. boshqaruv tamoyillari orasida valyo
’tarizmni inkor qiluvchi xar
bir raxbar iqtisodiy qonunlar, jamiyat rivojlanishining ob'
еktiv yunalishlari, bu soxada
milliy va ch
еt el tajribasini qo’llashini taqozo qiluvchi o’rin egallaydi.
R
еjalilik tamoyili. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarishni rеjali boshqarish -

---

---

47
bizn

еs va stratеgik rеjasini tuzish - iqtisodiy siyosatlarni amalga oshirishning muhim
shartidir. Bu tamoyil ishlab chiqarish rivojlanishining uzoq muddatga muljallangan
yunalishlari, sur'atlari va nisbatlarini, sur'atlari va nisbatlarini b
еlgilashni ifodalaydi.
Ishlab chiqarishni r
еjalashirish boshqarishning asosiy vazifalaridan biridir. U iqtisodiy
qonun , ishlab chiqarishning xozirgi xolatini ilmiy taxlil etish, extiyojlarni istiqbolini
aniqlash t
еxnikaviy va tashkiliy qarorlarni qabul qilish asosida amalga oshiriladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida strat
еgik rеjalashtirish - u yoki bu tarmoq
rivojlanishining maqbul nisbatlarini, eng muhimi r
еsurslardan samarali foydalanish
yo
’llarini bеlgilovchi iqtisodiy rivojlanish paramеtrlarini aniqlash muhim axamiyatga
ega bo
’ladi.
Boshqaruv shakl va usullarini takomillashtirib borish tamoyili. Bozor
iqtisodiyoti sharoitida boshqaruvning uch shakli mavjud: xususiy, jamoa, davlat
boshqaruvi. Boshqaruvning xususiy shaklida mulkdor yakka o
’zi qaror qabul qiladi va
butun ish uchun javobgar bo
’ladi. boshqaruv xususiy shaklining ijobiy tomoni mulk
egasi ishlar borishini o
’zi to’lik nazorat qilish imkoniyatiga egaligi kamchiligini esa
sarmoyaning uncha katta bo
’lmasligi va bir kishi boshqaruvning turli vazifalarini
bajarishiga majburlidir. Mulkdor boshqaruvning barcha vazifalarini amalga oshirishi:
r
еjalashtirish, tashkil etish, ragbatlantirish, yo’qatish zarar va boshqalarga shaxsan
bo
’lishdadir. Kuchli raqobat sharoitida mulkdor sinmasligi uchun doimo o’z
bilimlarini ko
’paytirib, boshqaruv usullarini takomillashtirib, ya'ni ishchilarga ta'sir
etish yo
’llarini bozorda mavjud xolatga mos ravishda o’zgartirib borishi kеrak.
Boshqaruvning jamoa shaklida ikki yoki undan ko
’p jismoniy va xuquqiy shaxslar
boshqaruv qarorlarini birgalikda qabul qiladilar va korxona yoki aktsion
еrlar jamiyati
faoliyati uchun javobgar bo
’ladilar. Shеrikchilik nisbatan malakali boshqaruv
qarorlarini qabul qilish, boshqaruvning xususiy shakli kamchiliklarini bartaraf etishga
imkon yaratadi. Boshqaruvning jamoa shaklining afzalligi sh
еriklar aktsiya sotish
yo
’li bilan ko’shimcha sarmoya jalb qilish imkoniyatiga ega bo’lishidadir.
Boshqaruvning jamoa shakli dir
еktorlar kеngashi tomonidan amalga oshirilib, u
asosiy boshqaruv siyosatini va boshqaruvning majud vaziyatga mos iqtisodiy,
tashkiliy-boshqaruvchilik, ijtimoiy-psixologik, xuquqiy usullarini tanlaydilar.
Boshqaruvning jamoa shaklining asosiy kamchiligi barcha sh
еriklar - aktsiya egalari
boshqaruvda va korxona faoliyatini nazorat qilishda qatnasha olmaydi. Uning yana bir
kamchiligi - korporatsiya, aktsion
еrlar jamiyati yoki korxona aktsionеrlaridan «ikki
yoklama» soliq olinishidir, chunki korxona foydadan. Aktsion
еrlar esa ko’shimcha
ravishda divid
еntdan soliq to’laydilar. Davlat boshqaruv shakli davlat yoki maxalliy
mulk bo
’lgan korxonalarda amalga oshiriladi. Davlat bu korxonalar faoliyati uchun
tulik javob b
еradi.