Zbekiston respublikasi

Gidrotsilindrlarni hisoblash. 
Suyuqlik tomonidan porshen bo`lig`ida 
porshenga ta’sir qilganda paydo bo`ladigan kuch 
F
suyuqlikning bosimi 
P
ga va 
porshenning diametri
 D
ga proportsional bo`ladi: 
Bunda porshenning shtok bilan harakat tezligi 
V
suyulik oqimi sarfi 
Q
va 
porshen diametriga bog`liq: 
Suyuqliq gidrotsilindrning shtok bo`shlig`ida berilganda bosim porshen 
D
va 
shtokning 
d
tashqi diametrlari orasidagi xalqali yuzaga ta`sir qiladi. Bunda hosil 
qilinadigan kuch quyidagicha hisoblanadi: 
Bunda porshenning harakat tezligi quyidagicha aniqlanadi: 
8.3-rasm. Gidrotsilindr porsheni 
 
 
 
 

---

264 
Ishni bajarish tartibi 
 
1.Talabalar o`qituvchi tomonidan berilgan ma`lumotlar asosida 1 ta 
gidrotsilirdr uchun kerakli parametrlarni hisoblab oladi. 
2.Talaba bajargan ishlari bo`yicha o`qituvchiga yozma hisobot tayyorlab 
topshiradi. 
Takrorlash uchun savollar: 
 
1.
Gidrotsilindrning vazifasi nima? 
2.
Gidrotsilindrning ishchi elementini ayting. 
3.
Gidravlik tsilindrdagi porshenning ishlash printsipini tushuntiring. 
4.
Suyuqlik tomonidan porshen bo`lig`ida porshenga ta`sir qilganda 
paydo bo`ladigan kuch 
F
qanday hisoblanadi? 
 
AMALIY MASHG`ULOT №9 
Mexatronikada uzatish moslamalari hisoblash 
Mashg`ulot maqsadi:
Talabalarda tishli uzatish moslamalari uchun kerakli 
parametrlarni aniqlash amaliy ko`nimalarni shakllantirish.
Nazariy ma`lumotlar 
Detal - mashinaning ayrim bo`laklarga ajralmaydigan qismi bo`lib, oddiy 
(bolt, gayka, val, shkiv, shponka) va murakkab (korpuslar va boshqa) detallarga 
bo`lish mumkin. 
Uzel - yig`ma birikmadan tashkil topgan detallar yig`indisi bo`lib, biror 
funktsional ishni bajarish xususiyatiga ega. Uzellar oddiy, masalan, dumalash 
podshipniklari, muftalar va murakkab, masalan, reduktorlarga bo`linadi. 
Murakkab uzellar ichida oddiy qismlar joylashgan bo`lishi mumkin, bularni 

---

265 
uzel bo`laklari deyiladi, ya`ni: 
-
mexanik uzatmalar; 
-
podshipniklar; 
-
vallar, o`qlar; 
-
muftalar; 
-
mashina detallarining qo`zg`aluvchan va qo`zg`almas birikmalari: 
rezbali, parchin mixli, payvandli. 
Mexanik uzatmalar: 
Asosiy vazifalari: tezlikni o`zgartirish, harakat yo`nalishini o`zgartirish, 
harakat turini o`zgartirish (aylanmani ilgarilanmaga va teskarisi, uzluksizni 
uzlukliga), bitta dvigatel bilan bir nechta mexanizmlarni harakatga keltirish.
Uzatmalarni ilashish turiga qarab 2 ta guruhga bo`lish mumkin:
•
egiluvchan uzatish moslamalari – tasmali, trosli, zanjirli uzatmalar; 
•
bevosita kontaktli uzatish moslamalari – tishli, chervyakli, reykali, 
friktsion. 
Tishli uzatmalarning kinematik va geometrik parametrlari. [ГОСT 16530-
83, ГОСT 16531-83] bo`yicha tishli uzatmalar parametrlarini belgilari 9.1-rasmda 
keltirilgan.