228
8.
Ishlatiladigan zanjir turiga qarab ular qanaqa guruhlarga bo`linadi?
O`quv-uslubiy tarqatma materiallariga misollar
▪
Asosiy tayanch so`z va iboralar.
▪
Asosiy tayanch tushunchalar.
▪
Mavzu bo`yicha asosiy formulalar, rasm va illyusrtatsiyalar.
§3.6.MEXATRONIKADA TORMOZLARNI VA HARAKAT
YO`NALTIRUVCHILARNI QO`LLASH
3.6.1.
Tormozli qurilmalarning vazifasi va turlari
Tormozli qurilmalar
deb mexatronik modullar harakatchan zvenolarining
tezligini pasaytirsh, ularni to`xtatish va qo`zg`almas holatda ma`lum vaqt ichida
saqlash (fiksatsiyalash) funksiyalarini bajaruvchi qurilmalariga aytiladi.
Tormozlashda harakatchan massalarning tezlanish olayotgandagi kinetik
energiyasi qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan boshqa energiyaga (potentsial va
issiqlik energiyalariga) o`tadi. Tormozli qurilmalar tormozlash uchastkasida
manfiy ish bajaruvchi va harakat yo`nalishiga qarshi bo`lgan qo`shimcha kuch va
qarshilik momentini hosil qiladilar.
Tormozlashda mexatronik modul zvenolarining kinetik energiyasi qisman
yoki to`liq o`zgartiriladi (yutiladi yoki tarqatiladi). Bunda to`xtatish
nuqtasiga
yaqinlashgan sari harakatchan massalarning tezligi asta sekin kamaytiriladi,
ularga ta`sir qiluvchi dinamik yuklama va zarbalar kamaytiriladi,
bu ishchi
organlarning tebranishi va sakrashi yo`qolishini ta`minlaydi.
Mexatronik modullar tormozli qurilmalariga quyidagi asosiy talab
qo`yiladi:
berilgan tormozlash qonunini ta`minlash; pozitsiyalash nuqtalarida
harakatchan elementlarni fiksatsiyalash va to`xtatishni
zarbasiz amalga oshirish;
yuqori
ishonchlilik
va
konsruktsiyasining
uzoq
muddatga
chidashi;
229
konstrutsiyasining soddaligi va kompaktligi; ishlash sharoiti o`zgarganda
xarakteristikalarining stabilligi; temperatura, namlik, tormozlash massasi, tezlikning
o`zgarishlariga kichik sezgirligi;
rostlashning mumkinligi; ishlatish va ta’mirlash
qulayligi; narxining arzonligi; minimal gabarit va massasi.
Unda qo`llaniladigan kuchga qarab tormozli qurilmalar
mexanik, elektrik,
gidravlik, pnevmatik va kombinatsiyalashganlarga
bo`linadi.
Asosan mexanik va elektrik tormozli qurilmalar
mexatronik modullarda
kengroq ishlatiladi, shuning uchun ikkalasini batafsil ko`rib chiqamiz.
Mexanik tormozli qurilmalar
prujinali, rezinali, inertsion
va
friktsion
tormozli qurilmalarga bo`linadi.
Elektrik tormozli qurilmalar
elektrmagnitli, induktiv
va
gisterezisli
hamda
kukunli tormoz
uskunalariga bo`linadi.
Dostları ilə paylaş: