Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

1-ma’ruza

Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini
rivojlanishining umumiy tavsifi
REJA:
1. Õzbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi.
2. Jismoniy madaniyat tizimi bõg’inlari
3. Tarixiy ma’lumotlar
4. Quldorlik davri
5. rta asrlar
6. Turkiston õlkasida jismoniy tarbiya
Õzbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi.
Jismoniy madaniyat aniq bir tizimga tayansagina, oldindan kõzlangan natijaga erishiladi.
Jismoniy madaniyat tizimi deganda, jismoniy madaniyatning prinsiplari, vositalari,
metodlari va uni tashkillash shakllarining shunday umumiyligi tushuniladiki, u
jamiyat a’zosini har tomonlama garmonik rivojlantirishning maqsad va vazifalariga
mos bulsin.
Vatanimiz mudofaasi masalasi ham jamiyatimizda yõlga qõuyilgan jismoniy madaniyat
jarayoniga qator talablar qõydiki, 6u talablarni amalga oshirish natijasida jismoniy
madaniyat tizimiiing ob’ektiv xususiyatlari namoyon bõladi. Mamlakatimiz xalqlarining
har tomnlama jismoniy tayyorgarligi, jismoniy sifatlarini yaxshi rivojlanganigi Vatan
mudofaasiga tayyorligining kõrsatkichi bõlib xizmat qilish lozim.
SHunday qilib, Õzbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi. Õzbekiston [flqini
jismoniy kamolotga erishgan, xõkukiy davlat ning aktiv kõruvchilari, ijodiy mehnatga va
Vatan mudofaasiga tayyor qilib madaniyatlashdir. Bu maqsad mamlakatda jismoniy
madaniyatni amalga oshirayetgan barcha tashkilot va muassasalar uchun umumiydir.
Maqsadning umumiyligi jismoniy madaniyat tizimining asosiy qonuniyatlaridan biridir.
Kõrsatilgan maqsad va sharoitlarga javoban uni amalga oshirishda
shug’ullanuvchilarning yoshi, sogligi, jismoniy tayyorgarligi, shug’ullaniladigan kasbi
xisobiga olinadi va jismoniy madaniyatda konkret vazifalar xal kilinadi. Jismoniy
madaniyat tizimiga umumiy vazifalar kuyilgan bõlib, qar kuydagilardan iborat:
a) odam organizmi forma funksiyasi garmonik rivojlantirish. jismoniy kobiliyatni har
tomonlama kamolga yetkazish, soglikni mustaxkamlash va [flqning uzoq umr
kurinishini ta’minlashga yunalish berish;
b) hayotiy zaruriy harakat malakalarini va kunikmalarini, kundalik turmushda kerak
bõladigan jismoniy madaniyatga molik maxsus bilimlarni shakllantirish;
v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismoniy sifatlarni madaniyatlash;
Inson jismoniy madaniyati maqsad va vazifasi uning boshqa madaniyat jarayonlari bilan
bog’liqligi shundagina muvofiq deb tushuniladiki, bu muvofiqlik ob’ektiv xarakterda
bõladi va jismoniy madaniyat jarayoniga qonuniy yunalish beradi. Jismoniy madaniyat
jarayonida madaniyatning boshqa soxalaridagidek maqsadga yunaltirilgan faoliyat
rejalashtirilgan natijaga har doim xam tõg’ri kela olmasligi amaliyotda isbotlangan.
Jismoniy madaniyatda madaniyat natijasini yosh sportchi yoki jismoniy madaniyatchi
trenirov kasidagi rejalashtirilgan jismoniy mashqlar uning organizmiga kanday ta’sir
kilayetganligini xisobga olishni takazo kiladi:
qisqa yunalishdagi sport trenirovkalarining natijasiga e’tibor ber sak, shuni kuramizki,
yuqori natijalarga erishish ma’lum davr ichida bõlib, oddingilari unutilsa, trenirovka
mashg’ulotlari keyinchalik õzini oklamaydi. Bu esa har tomonlama garmonik
rivojlanishga xalal beradi va sport yutuk larini yukka chiqaradi.
SHuning uchun pedagog va trener oldida uzoqni kurish talabi kundalang bõladi. Bu
vazifani xal qilish esa ukimishli, õz ishini biladigan, sevadigan mutaxassislar tayyorlash
talabini kuyadi. Bu mutaxassislar esa mamlakatdagi jismoniy madaniyat tizimida amalga
oshishi lozim bõlgan maqsadni va vazifalarni ijobiy xal qilishga kodir, yosh avlodni bola
lik chogidan jismonan soglom, ma’naviyatini uygun qilib madaniyatlashni õzining iloxiy
burchlari deb bilishlari kerak bõladi. Navqiron, õzligimizni endigina e’tirof etayotgan
mamlakatimiz turli toifasidagi davlat va nodavlat sport jamiyatlari, jismoniy madaniyat
xavasmandlari uyushmalari tashabbusi bilan yagona jismoniy madaniyat tizimini
tõzishga e’tiborni kuchaytirib u õzida kuydagi asosiy xususiyatlarni: ma’naviy
barkamollik, flqchilik va ilmiylikni mujassamlashtiradi.
Sharq mutafakkirlari ma’naviy barkamol, komil inson masalasiga azal-azaldan alohida
e’tibor berganlar. Komillik fazilat lardan ulugi tanning, inson jismining
barkamolligidadir deyilgan. Insonni matonati, diyonati, riyozati, kanoati, ilm, sabr,
intizom, mikiyo si, nafs, vijdon, xakkoniyat, nazariy ibrat, iffat, xayo, idrok, zakovat,
iktisod, itoat, xakshunoslik, xayrixoxlik, munislik, sadokat, adolat, muxab bat, oliy
ximmatlik, avf, vatanni sevish kabi ijobiy xislatlar (A.Avloniy. "Turki guliston yoxud
axloq" Toshkent "õqituvchi"1992 .13.bet) ga faqat soglom jism, tani-sixatlilik orqali
erishiladi deb karalgan.
Ilmiyligini shunda kurish mumkin ediki, jismoniy mada niyat soxasi buyicha ilmiy
tekshirish ishlarining keng tarkalganligi va uni amaliyot bilan boglab olib
borilayetganligi, jismoniy madaniyat naza riyasi va amaliyoti ilmiy fanlari xisoblangan
pedagogika, psixologiya , anatomiya, fiziologiya, biomexanika, sport metrologiyasi,
sport tibbiyoti, davolash jismoniy madaniyatsining va boshqalarga tayanganligi, ularning
ilmiy yutuklari [flqimiz hayotiy extiyojini kondirishga yunaltirilganligidadir.