Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilim ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIM MINISTRLIGI

BERDAQ ATÍNDAǴÍ QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK

UNIVERSITETI

EKONOMIKA FAKULTETI

«BUXǴALTERIYALÍQ ESAP HÁM AUDIT» KAFEDRASÍ

MAKna jaqlawǵa jiberilsin Ekonomika fakulteti dekanı:

doc. K.Kudiyarov

« » 2023 j.

5230900 «Buxǵalteriyalıq esap hám audit» tálim baǵdarınıń 4 - kurs studenti

XUDAYBERGENOV JAMSHIDTIŃ

«BANK MEKEMELERINIŃ PASSIV OPERACIYALARÍ ESABI HÁM OLARDÍŃ ANALIZIN JAQSÍLAW»

temasındaǵı PITKERIW QÁNIGELIK JUMÍSÍ

MAKna jaqlawǵa usınıs etildi «Buxǵalteriyalıq esap hám audit» kafedrası baslıǵı: doc. Z.Tajekeev « » 2023 j.

Student: J. Xudaybergenov Ilimiy basshı: prof. R. Dusmuratov

Nókis – 2023

	Mazmunı
	Kirisiw
1-bap	Bank mekemeleriniń passiv operaciyalarí esabınıń teoriyalıq tiykarları
1.1.	Ózbekstanda bahalı qaǵazlar bazarınıń qáliplesiwi
1.2.	Bahalı qaǵazlar bazarınıń professional qatnasıwshıları
2-bap	Bank mekemelerinde passiv operaciyalardıń esabın jaqsılaw
2.1.	Bank mekemeleri tárepinen shiǵarilatuǵin qimbatli qaǵazlar esabi
2.2.	Bank tárepinen satıp alinǵan bahalı qaǵazlar esabi.
2.3.	Bahalı qaǵazlar menen investitsiyalıq dáldalshılıq operatsiyaları
3-bap	Bank mekemelerinde passiv operaciyalardıń analizin jaqsılaw
3.1	Bahalı qaǵazlar bazarında operatsiyalardı ámelge asırıwda qáwip – qáterleri analizi
3.2.	Banktıń bahalı qaǵazlarınıń analizi
3.3.	Banktıń dáramat hám qárejetleriniń analizi
	Juwmaqlaw
	Paydalanılǵan ádebiyatlardıń dizimi
	Qosımshalar

Kirisiw

Temaniń aktualliǵi. Ózbekstan Respublikası óz ideologiyasına súyene otırıp, sanlı ekonomikanı rawajlandırıwǵa baǵdarlanbaqta. Ásirese sanlı ekonomikaǵa ótiwdi basqıshpa-basqısh ámelge asırıw úlken áhmiyetke iye. Usıǵan baylanıslı Respublikamızda bahalı qaǵazlar bazarın rawajlandırıp, bahalı qaǵazlardı sırt eller kólemine de shıǵarıw ámelge asırılmaqta. Dúnya ámelyatında kórip otırǵanımızday Bahalı qaǵazlar bazarı rawajlanǵan ellerde júdá jaqsı jolǵa qoyılǵan. Sebebi bahalı qaǵazlar bazarın rawajlandırıw arqalı xalıqtıń, kárxana hám shólkemlerdiń, sonday- aq investorlardıń bosqa jatqan aqsha qarjıların aylanısqa túsiriw múmkin. Bul biziń byudjetimizdiń qıtshılıǵın boldırmawǵa, aqshalardıń inflyasiyasınıń joqarılap ketpewine óziniń unamlı tásirin tiygizedi. Rawajlanǵan ellerde bahalı qaǵazlar bazarı haqqında olardıń hár bir bazar qatnasıwshılarına xabarlar jetkerilip turıladı. Ózbekstan Respublikasında ǵárezsizlik alınǵannan keyin bahalı qaǵazlar bazarı rawajlana basladı. Sonıń menen birge Qaraqalpaqstan Respublikasında da bahalı qaǵazlar bazarı rawajlana basladı. Bul bahalı qaǵazlar bazarı menen shuǵıllanatuǵın Fond birjası payda boldı hám bahalı qaǵazlar bazarın qadaǵalap turıwshı Oray da payda boldı.
Ózbekstan Respublikasınıń rawajlanıw strategiyasında milliy ekonomikanı jedel rawajlandırıw hám joqarı ósiw pátlerin támiyinlew boyınsha belgilengen wazıypalar sheńberinde 2022-jılı jıllıq inflyatsiya dәrejesin 9 protsentke shekem hám 2023-jılı 5 procent hám fiskal jetispewshilikti 3 protsentke tómenletiw ilájları kórilip, sońınan inflyatsiya hám Mәmleketlik byudjet jetispewshiligi usı kórsetkishten artpawın támiyinlep barıw, onda mámleketlik úleske iye kommertsiyalıq banklerde transformatsiya protsesslerin juwmaqlap, 2026-jıldıń aqırına shekem bank aktivlerinde jeke menshik sektordıń úlesi 60 protsentke shıǵarılsın¹. Sonıń menen bir qatarda 2017 - 2021 jıllarda Ózbekstandı rawajlandırıwdıń bes baǵdarlaması boyınsha háreketler strategiyasında “bank sistemasın reformalaw, bankler depozit bazasınıń kapitalızasiyasın tereńlestiriw



¹Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «2022-2026-jıllarǵa mólsherlengen jańa Ózbekstannıń rawajlanıw strategiyası haqqında”ǵı PF – 60 sanlı fármanı. 2022-jıl 28-yanvar.
hám turaqlılıǵın asırıw, olardıń finanslıq turaqlılıǵın hám isenimligini bekkemlew, perspektivalı investiciyalıq joybarlar hám de kishi biznes hám isbilermenlik subektlerin kreditlestiriwdi jáne de keńeytiw”² ge ayrıqsha itibar qaratılǵan edi. Respublikamız basshısı aytıp ótkeni sıyaqlı mámleketimizde bank sistemasın rawajlandırıw menen proporcional túrde bank mekemelerinde dáramatlar esabı analizin hám analizdiń teoriyalıq hám ámeliy máseleleri sheshimin beriw búgingi kúnniń aktual máselelerinen biri bolıp esaplanadı. Buǵan baylanıslı mámleketimizde alıp barılǵan ekonomikalıq reformalardan bolıp, bank sisteması hám kárxanalar ushın jańa qarar hám nızamlardıń ámeliyatqa engiziliwi bunıń ayqın mısalı boladı. Bank mekemelerinde passiv operaciyaları esabınıń analizin tuwrı jolǵa qoyıw, onı jetilistiriw búgingi kúnniń aktual máselelerinen birine aynalǵan.
Qaraqalpaqstan territoriyalıq oray bóliminiń orınlaytuǵın tiykarǵı wazıypalarınıń biri bolıp, Ózbekstan Respublikasında ótkerilip atırǵan ekonomikalıq reformalardıń ózgesheliklerin esapqa alıp bahalı qaǵazlar bazarın dúziw ham rawajlandırıwda mámleketlik strategiyanı hám taktikanı islep shıǵıwǵa qatnasıw bolıp esaplanadı. Bunıń ushın Qaraqalpaqstan territoriyalıq Oray bólimi:

• 
  bahalı qaǵazlardıń jaylasıwınıń juwmaǵı haqqındaǵı shereklik ham jıllıq esabatlardı qabıllawdı ámelge asırıw;
  
• 
  investicion institutlardıń xızmetin qadaǵalawdı ámelge asırıw;
  
• 
  birjadan tısqarı sawda kelisimleriniń dizimnen ótiwge qadaǵalaw júrgiziw;
  
• 
  Qaraqalpaqstan Respublikası bahalı qaǵazlar bazarınıń barlıq qatnasıwshılarınıń xızmetlerin koordinaciyalawdı hám qadaǵalawdı ámelge asırıw.
  

Qarakalpaqstan Respublikasında, ekonomikalıq reformalardı ótkeriw barısında, keyingi jıllari bazar qatnasıǵına ótiwde sezilerli ózgerisler boldı hám ekonomikada, finanslıq turaqlılıqta belgili tabısqa eristi. Bunda eń úlken roldi fond bazarı oynadı.
Bahalı qaǵazlardı shıǵarıw hám olardı aylansıqa túsiriw bank mekemeleri tárepinen de ámelge asırılmaqta. Biraq bahalı qaǵazlar bazarı respublikamızda júdá


²Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Ózbekstan Respublikasın jánede rawajlandırıw boyınsha háreketler strategiyası haqqında»ǵi PP - 4947-sanlı parmanı. 2017 jıl 7 fevral.
jaqsı rawajlanıp ketti dep aytıw qıyın. Sebebi bank mekemeleriniń bahalı qaǵazların satıp alıwshılar aytarlıqtay kóp emes. Bul bahalı qaǵazlar bazarın rawajlandırıw elede anıq shólkemlestiriw jumısların talap etedi. Bunıń barlıǵı tártipsizliklerge jol qoymaw, keń kólemdegi qızıǵıwshılıqlardıń mápin qorǵaw, olardıń bazarǵa bolǵan isenimin bekkemlewde potensialın belgileydi. Bahalı qaǵazlar bazarın rawajlandırıw ekonomikamızdıń rawajlanıwında belgili orındı tutadı. Bul óndiristi, sawda, qurılıs, xızmet kórsetiw hám basqada tarawlardıń, sonday - aq bank mekemeleriniń rawajlanıwına múmkinshilik beredi. Sonıń ushında biz «Banklerde bahalı qaǵazlar boyınsha operaciyalardıń esabı hám analizin jaqsılaw» atlı aktual temanı tańlap alǵanbız.