Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilim ministrligi

Bahalı qaǵazlar bazarınıń professional qatnasıwshıları

Bazar qatnasıǵına ótiw múnásibeti menen respublikamızda mámlekt kárxanaların menshiklestiriwdiń baslanıwı finans bazarınıń payda bolıwına alıp keldi. Finans bazarınıń payda bolıwı menen bul bazar xızmetin alıp barıwshı jetik, tájiriybeli qatnasıwshılar zárúr boladı. Hár bazardń tájiriybeli qanigeleri bolǵanı sıyaqlı finans bazarınıń da qánigeleri bar bolıwı kerek.
Finans bazarınıń quram bólegi esaplanǵan bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshıları bul bazardı rawajlandırıwda úlken rol oynaydı. Sebebi:
Birinshiden, pul qarjıların investiciya qılmaqshı bolǵan investor óz pul qarjıların qaytarıp alıwǵa kepillik bereturın akcionerlik jámiyetti tabıuı kerek. Bunıń ushın bolsa tikkeley bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshıları arqalı erisiw múmkin, yaǵnıy bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshıları kepillik beriwi múmkin.
Ekinshiden, kapital iyesi ózinin pul qarjıların tez investiciya qılıwǵa muwapıq boladı.
Úshinshiden, bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshıları investiciya qılınıp atırǵan kárxana, shólkem hám kompaniyalardıń finanslıq jardayı menen tanısıp shıǵadı hám qansha muǵdarda Akciya, yaǵnıy bahalı qaǵazlar satıp alıwın, sonıń menen birge onnan qansha dáramat keliwin de oylap kóriwi múmkin.
Bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshılarınıń ornı ásirese bahalı qaǵazlar bazarınıń ekilemshi bazarında qatnasıwı joqarı boladı. Sebebi bul bazarda bahalı qaǵazlardıń qayta-qayta satılıwı menen ekonomikalıq kapital salıstırmalı túrde iri tarawlarǵa tartıladı hám finanslıq resurslardıń dereklerininń birine aylanadı.
Bahalı qaǵazlar bazarı qatnasıwshısı tiykarınan birlemshi bazarda qáliplesedi. Emitent hár jılı ózinin finans - xojalıq jaǵdayı hám xızmetiniń nátiyjeleri haqqında jámiyetshilikke maǵlıwmat beredi, yaǵnıy jıllıq esabat tapsıradı. Jıllıq esabat hár jılı 1 aprelden keshikpey daǵazalanadı.
Investor - bul bahalı qaǵazlardı óz atınan hám ózinin esabınan satıp alıwshı fizikalıq yamasa yuridikalıq tárep. Fizikalıq hám yuridikalıq tárepler Ózbekstan Respublikası nızamlarına muwapıq Ózbekstan Respublikasındaǵı bahalı qaǵazlar bazarında investorlar sıpatında qatnasıwları múmkin.
Investorlar - birja bazarları hám birjadan tısqarı bazarlarda bahalı qaǵazların qayta satıwı múmkin. Investorlar aldı - sattıların investiciya institutları arqalı, sonday-aq ǵárezsiz túrde ámelge asırıwı múmkin.
Finans bazarınıń bul eki taypadaǵı qatnasıwshıları ózinin mútájliklerin qanaatlandırıw maqsetinde paydalanadı. Bular bolsa professional qatnasıwshılar bolıp esaplanbaydı.
Investiciya shólkemleri Ózbekstan Respublikası nızamlarına muwapıq júzege asırılǵan yuridikalıq tárep bolıp, ol tómendegi wazıypalardı ámelge asıradı:

• 
  dáldalshılıq xızmeti;
  
• 
  bahalı qaǵazlardı shıǵarıwdı jolǵa qoyıw, olardı úshinshi tárepler paydasına jaylastırıw júzesinen kepillikler beriw;
  
• 
  bahalı qaǵazlardı shıǵarıw hám aylanısı boyınsha másláhát túrindegi xızmetler kórsetiw, finans brokerleri, investiciya kompaniyaları, investiciya boyınsha másláháshiler, investiciya fondları solarǵa kiredi.
  

Bahalı qaǵazlar bazarında xızmet kórsetiwshi hám bahalı qaǵazlardı jaylastırıw menen shuǵıllanıwshı shólkemler investiciya institutları dep júrgiziledi. Investiciya institutları yuridikalıq tárep esaplanıp, tómendegi tiykarǵı wazıypalardı orınlaydı:

• 
  bahalı qaǵazlar bazarında dáldashılıq xızmetin alıp baradı;
  
• 
  bahalı qaǵazlar shıǵarıwdı shólkemlestiriw hám onı úshinshi tárepke jaylastırıw boyınsha kepillik beriw;
  
• 
  investorlardıń qarjıların mobilizaciyalaw;
  
• 
  bahalı qaǵazlardı aylanısqa shıǵarıw hám basqalar.
  

Xolding kompaniyaları kanday da bir finanslıq monopollardıń bas kompaniyası esaplanadı. Ol sıńar kárxanalarınıń Akciyaları paketiniń iyesi esaplanadı.
Xolding kompaniyalarınıń eki túri bar:

1. 
   taza xolding;
   
2. 
   aralas xolding.