Ózbekstan respublkasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

III BAP. TA’JIRIYBE BO’LIMI
III.1. Indigonin' aliniw usillar
Ximiyalıq klassifikatsiya.Bul klassifikatsiya xromofor gruppalardın' ulıwmalıg'ına, du'zilisine ha'm ximiyalıq o'zgesheliklerine tiykarlang'an. Boyawlar sog'an qara nitroboyawlar (xromofor-nitrogruppa), nitroazoboyawlar (xromofornitroazogruppa), azoboyawlar, arilmetan, indigo ha'm yod boyawlar ha'm basqalarǵa bólinedi. Boyawlar ximiyasin u'yreniwde ximiyalıq klassifikaciyalaw talay qolay esaplanadı[15]. Texnikalıq klassifikaciya. Bunday boyawlar isletiletug'in tarawlarg'a ha'm boyaw ushın qollanılatug'in usıllarg'a qaray gruppalarg'a bo'linedi. Mısalı, kislotalı boyawlar gruppasına kislotalı boyaw kiredi. Olar, tiykarınan, ju'n gezlemelerdi boyawda isletiledi. Biraq bul gruppa boyawlar ximiyalıq tárepten hár qıylı elementlar bolıwı mu'mkin.

Texnikalıq klassifikatsiyag'a qara boyawlar to'mendegiler tiykarg'i gruppalarg'a bo'linedi:

a) tuwrı boyawlar ;
b) kislotalı boyawlar ;
s) kub boyawlar hám basqalar.
Ha'zirgi ku'nde polimer smolalar tiykarında alınatug'in boyawlar da ken' ko'lemde qollanılıp atır. Polimerlar bul joqarı molekulyar birikpeler esaplanıp olar ju'da' uzın molekulalardan yag'nıy makromolekulalar birlesken. Anilin - 60 C de suyıqlanatuǵın, 1820° C ta qaynaytug'in ren'siz suyıqlıq, suwda jaman eriydi. Saqlaw waqtında qarayip ketedi, uwlı zatlı. Birinshi ma'rte 1826 jılda indigoni ha'k penen aydaw na'tiyjesinde payda etilgen. 1842 jılda anilindi N.N.Zinin nitrobenzoldi qaytarıp payda etken. Kem mug'darda toshko'mir smolasida boladı. Texnikada nitrobenzoldi qaytarıp alınadı. U'lken mug'darda boyawlar o'ndiriste qollanıladı.Etilanilin - 1930 °C de qaynaytug'in suyıqlıq, boyawlar, partlaytug'ın elementler alıwda isletiledi. Difenilamin - 540 °C ta suyıqlanatug'ın kristall element. Toluidinlar - tiyisli nitrotoluollardi qaytarıw arqalı alınadi. Boyawlar o'ndiriste isletiledi.
1. Diazoniy duzları eritpesin kislotalı ortalıqta qızdırılg'anda azot ajralıp shıg'ıp fenollar payda boladı :