Ózbekstan respublkasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

C₆ H₅ N₂ Cl + 2 SnCl₂+ 4 HCl = C₆ H₅-NH -NH₂ HCl+ 2 SnCl
Arilgidrazinlar boyawlar ha'm de medicinalıq da'ri-da'rmaqlar alıwda isletiledi. Diazotatlar vodorod xlorid menen oksidlengende nitroaminlar ha'm nitrozogidroksilaminlar payda boladi.
Diazoniy duzları fenollar, naftollar aromatik aminobirikpeler menen azoqosiw reakciyalarına kirisedi. Bul reakciya ku'shsiz sıltili ortalıqta baradı :
C₆ H₅ N₂ Cl + N (SH₃) ₂ C₆ H₅ N = NN (CH₃) ₂+ HCl

III.2. Boyawlardın' tu'rleri
Indigoid boyawlar. Bul boyawlar ishinde en' a'hmiyetlisi indigo bolıp tabıladı. Indigo insang'a a'yyemgiden ma'lim bolg'an boyaw esaplanadı. Ol ayırım o'simliklerde glyukozid qorınishida bolatug'ın indoksildin' oksidleniwinen payda boladı. Indoldin' oksituwindisi-indoksil eki utomer formada boladı. Gezlemeni boyawdan aldın ko'k indigoni aldın aq indigog'a qaytarıladı. Aq indigo molekulasında fenol gidroksillari bolg'anı ushın siltide an'sat eriydi. Aq indigonin' siltidegı eritpesi hawada an'sat oksidlenip, aldin'g'i ko'k indigo payda boladı.


Sol sebepli boyalıwı kerek bolg'an gezleme aq indigonin' sıltıiy eritpesi salıng'an vannag'a (kubga) tu'siriledi. Eritpe tolı'ı menen gezlemege shimilg'annan keyin gezleme boyaw vannasinan alıp hawada qaldıriladi. Hawa kislorodı aq indigoni ko'k indigog'a deyin oksidleydi. Ko'k indigo bolsa gezlemege bekkem o'rnasip qaladı. Sol sebepli bul boyawdı kubda boyaw dep ju'ritiledi. Indigo menen boyalg'an materiallar toq ren'li boladı. Sintetik talshıqlar ushın boyawlar. Ha'zirgi waqıtta sintetik ha'm polimer materiallar tiykarında kiyim keshek, ayaq kiyimleri ha'm basqalar islep shıg'arılıp atır. Islep shıg'arılıp atırg'an materiallarg'a uyqas ren' tan'law, olardın' tu'rli fizikalıq ha'm ximiyalıq ha'm mexanik ta'sirlerge shıdamlılıg'ın asırıw boyawlar sapasın jaqsılaw ha'zirgi ku'n talaplarınan biri esaplanadı. So Azaboyawlar tiykarınan talshıqlardı boyawda isletiledi. Olardan geyparaları teri boyawda, sonin' menen birge, poligrafiya ha'm lak-boyaw sanaatında isletiledi. Azaboyawlar - metiloranj analitik ximiyada indikator retinde isletiledi. Ma'mleketlerara tovar ayırbaslaw rawajlang'an ta'repke bir qatarı ekonomikalıq ha'm basqa ma'seleler kelip shig'a baslaydi. A'sirese tovarlardı atawda shatasiwlar payda boladı. 1850-jıllarda bo'lek xaliqaraliq o'mir du'zilip tovarlardı ataw boyınsha iskerlik ko'rsete basladı. 1892-jılg'a kelip Jeneva qalasında da'slepki xaliqaraliq nomenklatura qabıllandı. Bul nomenklatura keyinirek ፄJeneva nomenklaturasiፄ dep ataldı. Jeneva nomenklaturasi tiykarınan ximiyalıq elementler haqqında bolıp, nomenklatura tiykarg'ı prinsplarni qabılladı. Ximiyalıq elementler nomenklatura xaliqaraliq ko'lemine kiriwi menen tovarlar atları haqqındag'ı mashqala sheshilmedi. 1950-jılg'a kelip tovar atlı boyınsha o'mir iskerlik ko'rsete basladı. 1983-jılda tovarlarg'a (bo'lek hu'jjet) xaliqaraliq at beriw boyınsha bo'lek hu'jjet qabıllandı. Bul hu'jjette tovarlar nomenklaturasi dep at berildi. 1988-jılda basqa ma'mleketlikler qatarında a'meliyatqa kirgizildi. 1994-jıl 1-yanvarda O'zbekstanda tovar nomenklaturasi paydalanıw a'meliyatına engizildi. Ha'r bir tovarg'a toltirilatug'in dekloraciyasina bo'lek ba'nt menen tavar kodı ko'rsetiletug'ın boldı. Tovarlar nomenklaturasin ekonomikler, yuristler, tovarshunoslar, texnologlar ta'repinen du'zilgenligi ushın olardın' ximiyalıq quramına derlik itibar berilmedi. Aqıbette tovarg'a berilgen kod ximiyalıq quramnan pu'tkilley uzaqtan qalıp ketti. A'qıbette ekonomikalıq jınayatlar ushırasıp tura basladı. 1995-jılda tovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında sinflash qa'niygelikligin ashıw tuwrısında usınıs kirgizildi. O'zbekstan Respublika Pa'n-texnika komiteti ta'repinen u'yrenip shıg'ılıp, ፄTovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında klasslaw - sertifikatlaw qa'niygeliklerin ashıw haqqındaፄ Joqarı attestatsiya komissiyasına ra'smiy usınıs jiberildi. Joqarı attestatsiya komissiyası 30 g'a jaqın unamlı recenziyalarge qaramastan qa'niygelik ashıw maqsetke muwapıq emes dep qarar qabılladı. 1997-jıl 15-iyun O'zbekstan Respublikası Pa'n ha'm texnika komiteti tovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında klasslaw ha'm seretifikatlaw qa'niygeliklerin bo'lek pa'n siyasatında dizimge alıw haqqında qarar qabılladı ha'm du'nyanın' rawajlang'an ma'mleketlerinde O'zbekstanda jan'a pa'n ashilg'anlig'i haqqında xabar jiberildi ha'm og'an 02, 00 22 shirf nomeri berildi.[4]ፄTovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında klasslaw ha'm sertifikatlaw ፄ boyınsha alıp barılatug'ın ilimiy izertlewler ushın ximiya ha'm texnika pa'nleri kandidati, doktor, u'lken ilimiy qaniyge, dotsent, professor ilimiy da'reje ha'm ataqları beriletug'in boldı. Tovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında klasslaw ha'm sertifikatlaw pa'ninin' maqseti: hár bir ma'mleketke ekonomikalıq potencialın asırıw maqsetinde tovarlarg'a beriletug'ın kod nomerlerin ha'm sertifikatların ha'm olarg'a ximiyalıq quramı tiykarında belgilew tiykarg'i maqsetlerinen biri bolıp tabıladı. Bul pa'nnin' wazıypaları bolsa tovarlarg'a xaliqaraliq kod nomerlerin beriwdi jetilistiriw usılların islep shıg'ıw. Sertifikatlawdı a'piwayı operativ usılların engiziw hám jetilistiriw arqalı insan salamatlıǵın saqlaw ; tovarlar sapasın yaxsxilash hám ekologiyalıq ortalıqtı asırawdan ibarat. Tovarlardı ximiyalıq quram tiykarında sinflashda hár bir tavardı quramına kiretug'ın ximiyalıq elementler, olardı ózgeshelikleri, bul ximiyalıq elementlardı anıqlaw usılları analiz etiledi. Na'tiyjede ha'r bir tavardı anıqlaw usılı islep shıg'ıladı. Uyqaslasqan sistema arqalı tavardıń atı ha'm altı xanalı kod nomeri anıqlandi. Tovarg'a sertifikat beriwde bolsa qanday sertifikat beriwligi ha'm tovardı ximiyalıq quramı qaysı elementlerden ha'm qanday brikmalardan quram tapqanlıg'i anıqlap alınadı. Tovarlardı ximiyalıq quramı tiykarında sinflash ha'm sertifikatlawda Uz.Standart agentliginin' arnawlı laboratoriyaları ha'm bajıxana ekspertiza laboratoriyaları bo'lek iskerlik ko'rsetedi. Tovarlardı kod nomerlerin anıqlawda olarg'a sertifikatlar beriwde Uz. Standart agentliginin' arnawlı bo'limleri ta'repinen akrezatsiyadan o'tkerilgen Uliwmalasqan sistema, TIF tovarlar nomenklaturasining tiykarın quraydı. Uliwmalasqan sistema tiykarında tovarlardı klassifikaciyalaw ushın tovarlardı to'mendegi tiykarg'i ko'rsetkishleri esaplanadı ;
Material yamasa komponenttiń xarakteristikası,
- kolemi,
- sapası,
- muǵdarı,-salmaǵı,
- ma`nisi,
-tavardı sırtqı sawda daǵı potencialı.n'g'ı jıllarda ju'da' ko'p tu'rdegi boyawlar islep shıg'ıldı.[18-19]