ifodalaydi: Kag kere gelecegim dedim de, hiq fir sat olmadi (Necha
marta kelaman dedim-u, hech fur sat bo ‘Imadi). О kadar kurnaz ki, ...
(Shimchalikayyorki, ...) kabi.
UNDOV SO‘ZLAR (Unlem Edatlari)
Turk tilida his-hayajon, sevinch, iztirob, qo‘rquv, hayrat kabi
insonga xos ruhiy holatlami ifodalovchi, shuningdek, birini chaqirish,
biror fikrni tasdiqlash yoki rad etish, so‘rash, ko‘rsatish, tabiatdagi
tovushlarni taqlid shaklida ifodalash uchun qo‘llaniladigan, nutqda
gapdan alohida, mustaqil holda qo‘llanganda yozuvda undov belgisi
qo‘yiladigan yordamchi so‘zlarga undov so‘zlar (unlem edatlari;
iinlemler) deyiladi. Nutqda undov so‘zlaming ifoda qobiliyati benihoya
146
kuchlidir. Undov so‘zdan keyin u tuyg‘u va tilakni izohlovchi bir gap
keladi: Oh! Hava biraz serinledi (Oh, Havo biroz salqin bo ’Idi). Hah!
Tam istedigim gibi (Ana, xuddi istaganimday). Haydi! Ionize bakin
(Qani, hamma о 'z ishiga qarasin) kabi. Undov so‘zlar gap oxirida
ham kelishi mumkin: Lafi uzatmayahm, haydi! (Gapni cho 'zmang,
qani), Fazla konu.yuyorsum, be! (Ко p gapirayapsan, ey) kabi.
Turk tilshunosligida undov so‘zlar besh kichik guruhga
ajratiladi: undov so ‘zlar (unlemler), xitob va chaqiriqni ifodalovchi
so ‘zlar (seslenme edatlari), so ‘roqni ifodalovchi undov so ‘zlar (sorma
edatlari), ко ‘rsatish, ishorani ifodalovchi undov so ‘zlar (gosterme
edatlari), javobni ifodalovchi undov so ‘zlar (cevap edatlari).
U ndovso‘zlar (Unlemler). Undov so'zlar nis-hayajonni (ah, vah,
eyvah, ay, vay, oy, p tif aferin, hah, sakin, haydi, aman), atrofiniizdagi
Dostları ilə paylaş: |
