Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə222/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

gosterebildigime 
memnunum. - Buni senga ко ‘rsata olganimga
xursandman.
Bunda qo‘shma fe’llar bilan ifodalangan tarkibli sabab 
hollari muayyan kelishik shaklida yoki ma’lum bir ko‘makchilar 
ishtirokida keladi.
Tarkibli sabab holi «ot, ot xarakteridagi so‘z + yordamchi fe’J 
+ sabab holini shakllantiruvchi vosita», «yetakchi fe’l + ko‘makchi 
fe'l + sabab holi bogiamasini shakllantiruvchi vosita» ko‘rinishidagi 
qo ‘ shma fe’ liar bilan ifodalanishi mumkin. Masalan, tubandakeltirilgan 
gapda ishtirok etgan sabab hollari tarkiban tuzilishi quyidagicha: «ot. 
ot xarakteridagi so‘z + yordamchi fe’l + ko'makchi (uchun - ifin)» 
konstruksiyali sabab holi: 
КопщтаШа oldugundan dolayi 
saatine
bile bakmayi unuttu. -
Gaplashayotganligi sababli 
soatiga qarashni
ham unutdi.
M urakkab 
sabab holi. 
Mantiqan ikki va undan ortiq mustaqil 
ma’noli so‘zning birikishidan hosil bo'lgan, ajralmas sintaktik 
konstruksiyaga aylangan birikmalar - frazeologik birikmalar, 
aniqlovchili, izohlovchili birikmalar, izofali birikmalar, murakkab 
so‘z shakllari murakkab sabab holi vazifasini bajarib keladi. Bunda 
ayni til birliklari tarkibli sabab holini shakllantirishda ishtirok etadigan 
yordamchi komponentlar bilan yoki ayrim kelishik qo'shimchalari 
shaklida qo‘llanilishi va ergashib kelgan fe’ldan anglashilgan harakat, 
holatning bajarilish sabab ini anglatishi zarur.
Quyidagi misolda aniqlovchili birikma va ibora bilan 
ifodalangan sabab holi ishtirok etgan: 
§imdi gozlerini gormuyordum
ama 
sesinin dolulugundan, bogazinda kelimelerin tikilmasmdan
213


herhalde heyecanlandigim, belki de agladigini samyordum. - Hozir
ко ‘zlarini ко ‘rmayotgan edim, ammo о ‘pkasi to ‘lib, 

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin