Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

oturmamak
§artiyle 
bize buraya gelmeye liitfen izin verdi. — Saffet qanchalik
g'alatiligini bir ко ‘rsang edi, kechki soat 
o ‘n 
yarimdan keyin
о ‘tirmasligimiz sharti bilan kelishga lutfan ruxsat berdi.
Tarkibli shart holi “yetakchi komponent + ko‘makchi 
komponenf” tipidagi birikuvlar bilan ifodalanadi. Bunda yordamchi 
komponent vazifasida ko‘makchi, yordamchi feilar qoilaniladi: 
Yalmz kalacak bir arsin yer 
bulabilsem, 
hatta mezar olsa siikiinla
uzanacaktim. - Yolg‘iz qolishim mumkin b o ‘Igan bir qarichyer topa
olsam, hatto qabr bo Isa ham jimgina cho ‘zilib olardim.
Turk tilida o'zbek tilidan farqli ravishda istak mayli ham 
ajratiladi. Istak maylidagi feilar toiiqsiz f e i bilan kelganida, shart 
maylidagi feiga monand ma’no va vazifada ishlatiladi. Ya’ni bunday 
shakldagi feilar gapdan anglashilgan ish, harakatning bajarilish 
shartini anglatishi mumkin. Tuzilishiga ko'ra bu tipdagi shart hollari 
tarkibli bo'ladi: 
Adam olaydm 
da kizim bu hale dii§urmemeydin\
-
Odcim bo ‘Iganingda, qizingni bu ahvolga solmas eding.
2 1 9

---

Shart holi vazifasida, shuningdek, muayyan so‘z yoki so‘z 
birikmasi ishtirokida kelgan 
takdirde/ taqdirda 
so‘zlari vositasida 
hosil qilingan grammatik shakllar ham qoilaniladi: 
Hayriye Hamm,
kendisine itaat etmek 
istemedigi takdirde 
gocuklarindan herhangi
biriyle ущатауа gidebilirdi. - Xayriya xonim unga itoat qilishni
istamasa farzandlaridan istagani bilan yashashi mumkin edi.
Murakkab shart holi. 
Murakkab shart holi frazeologik 
birikmalar, ajralmas sintaktik konstruksiyalar bilan ifodalanadi: 
Biraz 
darda olmasam 
ben bu e§egi goktan almi$tim §imd. - Agar
biroz qiynalib qolmagan bo ‘Isam, bu eshakni allaqachon sotib olgan
bo ‘lardim.
Frazeologik birikmalar, ajralmas sintaktik konstruksiyalar 
tarkibli shart holi qoilanilishi mumkin boigan barcha shakllarda 
qoilanilishi va murakkab shart holi boiib kelishi mumkin.